Cuộc đi bộ không gian thương mại đầu tiên







Phi hành gia của sứ mạng Polaris Dawn bước ra từ phi thuyền Crew Dragon. Graphic của Space X

Cuộc đi bộ ngoài không gian do các phi hành gia dân sự, hay còn được gọi là cuộc đi bộ ngoài không gian thương mại, thực hiện đã diễn ra sáng sớm ngày 12/9 mới đây.

Đi ra đi vào

Trên video trực tiếp truyền hình mà công ty SpaceX hào phóng cho cả thế giới xem miễn phí, người ta thấy phi hành gia Isaacman dùng tay để quay bánh xe mở cái hatch – gọi là cửa cũng được mà nắp cũng xong, ở phía trên cùng của khoang tàu chở người Space X Crew Dragon. Khi cửa đã mở lên, ông dùng một dụng cụ giống như một cái thang mà SpaceX gọi là “skywalker” để bước lên rồi bám vào thanh chắn ở bên ngoài phi thuyền, nhô người ra ngoài khoảng không vô tận. Khi nửa người đã ở bên ngoài không gian, ông bắt đầu thực hiện các động tác chân tay mà ông đã ghi nhớ trước đó để thử nghiệm khả năng vận động của bộ đồ không gian mà ông đang mặc.

Thời gian Isaacman (41 tuổi) ở trong khoảng chân không của không gian rất ngắn. Chỉ vài phút sau, ông trở xuống, vào trong khoang tàu.



Bốn phi hành gia sứ mạng Polaris Dawn: Anna Menon, Sarah Gillis, Scott Poteet và Jared Isaacman. Ảnh: Jonathan Newton/The Washington Post



Phi hành đoàn Polaris Dawn (từ trái sang phải): Sarah Gillis, Jared Isaacman, Scott Poteet và Anna Menon trên phi thuyền SpaceX Crew Dragon. Ảnh: SpaceX

Đến lượt một thành viên khác của phi hành đoàn, cô Sarah Gillis, 30 tuổi, một kỹ sư của SpaceX, cũng làm những động tác tương tự như ông. Chỉ khác là cô không cần mở cửa khoang vì cái nắp đã mở sẵn. Cô bước lên, đưa ba phần tư người ra bên ngoài phi thuyền. Cô cũng thực hiện các thí nghiệm khả năng cử động như ông Isaacman đã làm. Cô quay người sang trái, sang phải rồi co duỗi cánh tay để xem bộ đồ không gian chịu đựng được tới mức nào.

Rồi cô Gillis bước xuống và đóng nắp phi thuyền.
Chưa đầy hai giờ sau khi bắt đầu, chuyến “đi bộ ngoài không gian thương mại”, một mục tiêu chính của sứ mạng Polaris Dawn của công ty SpaceX đã kết thúc.
Để làm được những công việc đó, phi thuyền SpaceX Crew Dragon đã phải được đặt vào quỹ đạo ở độ cao 740 cây số so với mặt đất và bay với tốc độ hơn 25 ngàn cây số giờ trong không gian.
Vậy thôi sao?
Đúng, chỉ có vậy. Chuyến đi bộ ngoài không gian được cho là lịch sử, lần đầu tiên trong lịch sử du hành không gian, vì được thực hiện bởi một phi hành đoàn dân sự, chính xác là tư nhân, như từ ngữ mà NASA, SpaceX và giới thông tấn sử dụng là “private”. Và chỉ có vậy thôi!
Nhưng nó đã được quảng cáo rầm rĩ từ lâu nay, và được chào mừng cũng ồn ào không kém vào sáng sớm ngày 12/9/2024.
Quên, khi nhô mình ra ngoài không gian, ông Issacman còn đã nói: “Trở về nhà, chúng ta đều có rất nhiều việc để làm, nhưng từ nơi này, Trái đất quả là trông như một thế giới toàn hảo”. Khi ông nói câu đó lơ lửng trên đầu ông về phía phải là quả địa cầu mầu xanh.
Phát biểu của ông Jared Isaacman, môt tỷ phú Hoa Kỳ, so với những phát biểu lịch sử của các phi hành gia trước nay…nhạt phèo.
Cho đến ngày 10/9/2024, chỉ có 263 người của 12 quốc gia đã đi bộ ngoài không gian. Vũ trụ gia Alexei Leonov của Liên Xô là người đầu tiên, vào năm 1965, vài tháng sau đó đến lượt phi hành gia Ed White của NASA. Mặc dù đã có những lần suýt xảy ra tai nạn trong các chuyến đi bộ ngoài không gian, trong đó có cả chuyến đầu tiên của Alexei Leonov năm 1965, nhưng việc ra khỏi phi thuyền không phải là phần nguy hiểm nhất của các chuyến bay. Không có phi hành gia nào từng bỏ mạng hoặc bị thương nặng trong một chuyến đi bộ ngoài không gian. Từ tháng 12 năm 1998 đến nay đã có hơn 270 chuyến đi bộ ngoài không gian được thực hiện tại Trạm không gian ISS, phần lớn không có trục trặc.

Nhưng không phải dễ

Đúng là thấy vậy nhưng không phải vậy.

Để đạt được vài phút ló được nửa người ra bên ngoài khoảng không mênh mông, không có trọng lực, không có không khí, không có áp suất đó đã đòi hỏi rất nhiều tiền bạc và nỗ lực của rất nhiều người, tổ chức, công ty cả tư nhân lẫn chính phủ.

Sáng sớm ngày 10/9, một hỏa tiễn SpaceX Falcon 9 đã phóng phi thuyền Crew Dragon và bốn phi hành gia vào quỹ đạo hình ellipse, tại điểm cao nhất, cách bề mặt Trái đất 755 dặm – hơn một ngàn cây số.

Đến cuối ngày hôm đó, các động cơ đẩy đã được sử dụng để kéo dài quỹ đạo của phi thuyền lên một điểm cao khoảng 870 dặm. Độ cao này đã vượt qua độ cao 853 dặm mà hai phi hành gia của NASA, Pete Conrad và Richard Gordon, đã đạt được trong sứ mệnh Gemini XI năm 1966, đây là khoảng cách kỷ lục đối với các phi hành gia trên một chuyến bay không hướng đến Mặt trăng.



Isaacman mở khoá nắp cửa phi thuyền Crew Dragon. Ảnh cắt từ video của SpaceX

Trong sứ mạng Polaris Dawn, bốn phi hành gia đã tiến hành khoảng 40 thí nghiệm, chủ yếu là nghiên cứu cách thức tình trạng không trọng lượng và bức xạ ảnh hưởng đến cơ thể con người. Họ cũng đã thử việc liên lạc bằng laser giữa Crew Dragon và chòm sao vệ tinh internet Starlink của SpaceX.

Để thực hiện các công việc đó, Jared Isaacman và 3 đồng đội đã phải trải qua cuộc huấn luyện suốt 2,5 năm.

Sau khi bay quanh Trái đất sáu lần trên quỹ đạo cao, Crew Dragon đã trở lại quỹ đạo thấp hơn, nơi cuộc đi bộ đã diễn ra, vì ở độ cao đó, họ sẽ gặp ít nguy hiểm của bức xạ và thiên thạch nhỏ hơn.

Đúng là so với các phi hành gia trên Trạm Không gian quốc tế ISS, cuộc đi bộ ngoài không gian của phi hành đoàn Crew Dragon đúng là giản dị và nhanh chóng. Từ đầu đến cuối chỉ chưa đầy hai giờ trong khi các chuyến đi bộ ngoài không gian của các phi hành gia ISS có thể dài đến 7, 8 giờ vì gần như những lần họ cần ra ngoài Trạm là để sửa chữa, lắp đặt…. Họ cũng còn phải mang theo đồ nghề lỉnh kỉnh nữa.

Nói cho thật đúng, cuộc đi bộ ngoài không gian đầu tiên này là một cái test, và liên quan nhiều đến việc cử động kéo giãn hơn là đi bộ. Theo kế hoạch, Isaacman phải ra khỏi khoang tàu nhưng vẫn giữ một tay hoặc một chân bám vào khoang tàu trong suốt thời gian khi ông co duỗi tay chân để xem bộ đồ du hành không gian mới sẽ chịu được như thế nào.

Bộ đồ không gian đời mới của SpaceX

Nếu nhìn vào bộ đồ mà 4 phi hành gia “tư nhân” mặc trên chuyến bay, điểm đầu tiên người ta nhanh chóng nhận ra là nó gọn và có vẻ nhẹ nhàng hơn so với bộ spacesuit mà các phi hành gia của NASA và cả của Liên xô/Nga từng mặc và đang mặc. Nó còn gọn gàng, nhẹ nhàng và…đẹp hơn cả bộ đồ cũng tân tiến không kém bao nhiêu mà các phi hành gia của phi thuyền Starliner mặc trong chương trình của hãng Boeing.



So sánh 3 bộ đồ không gian. Trái: bộ đồ thoát hiểm ACES của NASA, giữa: Bộ IVA suit của SpaceX. Phải: bộ EMU của NASA dành cho các phi hành gia khi làm việc bên ngoài trạm ISS

Bộ đồ đó được đặt tên là SpaceX EVA Suit, được thiết kế cho những hoạt động bên ngoài phi thuyền (extravehicular activities) và với những cải tiến và gia cố ở những vùng quan trọng nhằm làm cho nó nhẹ và đỡ vướng víu, vụng về khó vận động trong khi vẫn bảo vệ được các phi hành gia trong môi trường của ngoại tầng không gian. Erik Kraus, kỹ sư trưởng công trình đồ không gian của SpaceX nói: “Nó là một loại bộ giáp làm bằng vải.”

Theo Garrett Reisman, một cựu phi hành gia của NASA hiện đang làm cố vấn cho SpaceX thì về căn bản, bộ đồ EVA hoạt động như một phi thuyền được thiết đế và định dạng để phù hợp với cơ thể con người. Không giống như bộ đồ không gian màu trắng phồng trước nay vẫn được các phi hành gia của chính phủ sử dụng khi rời Trạm ISS để đi ra bên ngoài, bộ đồ EVA của SpaceX không được trang bị Hệ thống hỗ trợ sự sống (Primary Life Support System/PLSS).

SpaceX có hai bộ đồ không gian. Loại thứ nhất, intravehicular activity (IVA) spacesuit màu đen trắng mà người ta đã thấy các phi hành gia mặc trong chuyến bay Inspiration4 lên quỹ đạo thấp của Trái đất hồi năm 2021 của phi thuyền Resilience.

Loại thứ hai, mà các phi hành gia của sứ mạng Polaris Dawn đang mặc, là extravehicular activity (EVA) spacesuit.

Mới trông thì hai bộ đồ này khá giống nhau. Nhưng thật ra đã có rất nhiều sự khác biệt. Bộ đồ EVA của SpaceX là một kỳ tích kỹ thuật. Công ty đã thiết kế và phát triển bộ đồ chỉ trong hai năm rưỡi — dành riêng cho sứ mạng Polaris Dawn.

Mặc dù dựa trên bộ đồ IVA, nhưng các phần mềm của bộ đồ EVA trở nên cứng khi chịu áp suất, đòi hỏi phải uốn cong và các khớp xoay để dễ vận động. Nó cũng có thêm một lớp Faraday, hoặc một lồng dẫn điện, xung quanh bộ đồ để bảo vệ nó khỏi các điện trường bên ngoài.

Một đòi hỏi khác về cải tiến là phải tạo được sự thoải mái về nhiệt cho phi hành gia khi đang mặc. Bộ đồ EVA sẽ tiếp xúc với môi trường nhiệt độ khắc nghiệt nhưng vẫn cần bảo đảm phần bên trong thoải mái và an toàn.

Cái mũ – helmet, cũng là một sản phẩm độc đáo. Phi hành gia sẽ nhìn thấy những thông tin được hiển thị trên mặt kính với màn hình trong suốt (head-up display hay HUD, như kiểu thông tin được chiếu lên kính xe). Màn hình này cung cấp các dữ liệu quan trọng cho phi hành gia, gồm áp suất, nhiệt độ và độ ẩm tương đối mà không cản trở tầm nhìn của phi hành gia. Mặt kính của mũ cũng có nhiều lớp tráng để bảo vệ an toàn cho phi hành gia.

Bộ đồ được thiết kế và chế tạo tại SpaceX ở Hawthorne, California, hầu hết công đoạn sản xuất là ngay tại công ty. Và để dễ sản xuất, nhóm đã phát triển một loại vật liệu mới làm từ vải.

Cần biết thêm là trong khi các bộ đồ không gian của NASA là thứ one size và các phi hành gia thay nhau sử dụng, các bộ đồ IVA và EVA của SpaceX được may riêng cho mỗi phi hành gia theo ni tấc của mỗi người. Các phi hành gia còn dễ dàng tự mình mặc vào và cởi ra bộ EVA suit trong khi với những bộ đồ không gian của NASA và của Nga, họ cần phải có người phụ giúp.

Christ Trigg, giám đốc bộ phận sản xuất bộ đồ không gian của SpaceX nói: “Mục tiêu cuối cùng là bạn có thể mặc bộ đồ không gian để ra ngoài, làm việc ở bất kỳ đâu trong hệ mặt trời mà không cảm thấy như mình đang mặc thứ gì đó nhiều hơn thứ mình bình thường vẫn mặc.”
Điều đó bao gồm cả Hỏa tinh, nơi mà chủ nhân của SpaceX có tham vọng thuộc địa hóa. Một ngày nào đó, cả một khu định cư của con người trên một hành tinh khác sẽ cần đến trang phục để bước ra bên ngoài làm việc.

Trở lại với chuyến đi bộ

Thật sự, tuy không bước hẳn ra khỏi phi thuyền, các phi hành gia của sứ mạng Polaris Dawn đã “đi ngoài không gian” theo đúng nghĩa.
Chuyến đi bộ ngoài không gian chính thức bắt đầu lúc 6:12 sáng theo giờ miền Đông (EST) khi oxy được bơm vào bộ đồ không gian của các phi hành gia.



Jared Issacman nhô người khỏi Crew Dragon. Ảnh cắt từ video của SpaceX

Thời gian dành cho cuộc đi bộ dài hơn hai giờ. Ông Isaacman và cô Gilles ở bên ngoài phi thuyền chỉ hơn 15 phút, phần lớn thời gian đó dành cho việc chuẩn bị và sau khi họ trở vào bên trong.

Vì không có phòng đệm (airlock, một phòng có nhiều cửa là trung gian ngăn cách giữa phần bên trong phi thuyền có áp suất và không khí với bên ngoài không gian) trên tàu SpaceX Crew Dragon, nên khi cái nắp cửa mở ra có nghĩa là khoang phi thuyền đã trở thành một phần của không gian. Tất cả không khí trong phi thuyền cũng bị xả hết ra ngoài khoảng không.

Chính vì thế, cả bốn phi hành gia, có hai người không “đi bộ” – ông Scott Poteet và cô Anna Menon, đều đã phải mặc bộ đồ EVA và thực tế họ đã ở trong khoảng chân không.

Isaacman nói: “(chúng tôi đã) mất rất nhiều thời gian để xả khí (hoặc giảm áp suất phi thuyền) và tăng áp suất trở lại. Và có lẽ nỗi sợ lớn nhất mà (chúng tôi đã cố gắng) để giữ cho không xảy ra là việc không thể tăng áp suất con tàu trở lại được — vì khi đó tất cả những gì chúng tôi có là lượng oxy dự trữ để trở về nhà trong khoảng hai giờ nếu cần.”

Ở đùi, Isaacman và cô Gillis có một ống dây nối (tether) dài 12 foot (3,6 mét) với phi thuyền, nhưng họ đã không bung ra để bay trong không gian như các phi hành gia của Trạm ISS thường xuyên bay ra ngoài để làm việc.

Isaacman đã từ chối tiết lộ số tiền mà ông đã đầu tư vào chuyến bay Polaris Dawn. Đây là chuyến bay đầu tiên trong ba chuyến bay trong chương trình Polaris.

Bạn có thể xem video về cuộc đi bộ của Polaris Dawn trên Youtube ở link này:

Hôm 15/9, lúc 3:47 sáng theo giờ miền Đông, SpaceX Crew Dragon đã hạ cánh xuống Vịnh Mexico, ngoài khơi bờ biển Dry Tortugas, Florida, các phi hành gia của sứ mệnh Polaris Dawn đã trở về Trái đất an toàn.

Từ một học sinh bỏ học đến một tỷ phú và một phi hành gia

Doanh nhân và tỷ phú người Mỹ Jared Isaacman đã trở thành phi hành gia không chuyên nghiệp đầu tiên đi bộ ngoài không gian hôm thứ Năm tuần trước. Người đàn ông 41 tuổi này đã tài trợ cho sứ mạng Polaris Dawn đưa ông và ba người khác vào không gian trên phi thuyền SpaceX Crew Dragon. Với giá trị ước tính là 1,9 tỷ đô la, ông Isaacman đã kiếm được khối tài sản khổng lồ từ Shift4 Payments, công ty mà ông thành lập vào năm 1999 khi mới 16 tuổi. Ra đời tại Union, New Jersey, ngay từ khi còn nhỏ, Isaacman đã không ngại làm những chuyện khó khăn và ngược đời. Theo loạt phim tài liệu Countdown: Inspiration4 Mission to Space của Netflix, năm 15 tuổi, Isaacman bỏ học và sau đó dự kỳ thi GED (kỳ thi tương đương trình độ trung học). “Tôi là một học sinh tệ hại”, Isaacman nói trong phim. “Và tôi cũng không thấy vui vẻ gì khi đi học”. Theo một bài báo của Forbes, năm lên 16 tuổi Jared Isaacmanh thành lập công ty Shift4 Payments từ basement của nhà cha mẹ. Theo trang web của công ty, hiện công ty lãnh lo liệu các thanh toán cho một phần ba số nhà hàng và khách sạn tại Hoa Kỳ, gồm cả những cái tên lớn như Hilton, Four Seasons, KFC và Arby’s; và giải quyết hơn 260 tỷ đô la hàng năm. Năm 2011, Isaacman thành lập Draken International, một công ty quốc phòng đào tạo phi công Không quân. Công ty cũng sở hữu đội máy bay quân sự tư nhân lớn nhất thế giới. Isaacman đã đam mê bay lượn từ lâu, lần đầu tiên học lái máy bay vào năm 2004 và sau đó lập kỷ lục thế giới về việc bay vòng quanh thế giới bằng máy bay phản lực hạng nhẹ. Polaris Dawn không phải là sứ mạng không gian đầu tiên của Isaacman. Năm 2021, ông đã tài trợ và chỉ huy đội phi hành tư nhân, toàn dân sự, đầu tiên bay quanh Trái đất. Tạp chí Time ước tính rằng Jared Isaacman đã trả 200 triệu đô la cho tỷ phú Elon Musk cho cả bốn chỗ ngồi trên tàu SpaceX ngày đó. Năm 2019, Isaacman đã bán phần lớn cổ phần tại Draken cho Blackstone, một công ty Wall Street, với số tiền hàng tỷ đô la và trở thành tỷ phú. Tạp chí TIME từng gọi ông là “người thích cảm giác mạnh”. Trong một bài báo năm 2020, tạp chí này đưa tin rằng Isaacman “lao máy bay MiG nhanh hơn tốc độ âm thanh và leo núi để xả hơi sau những tuần làm việc căng thẳng, không ngừng nghỉ hơn 80 giờ”. Ông cũng lập kỷ lục thế giới về tốc độ vào năm 2009 khi bay vòng quanh thế giới. Trong loạt phim tài liệu, Isaacman nói: “Tôi tin rằng người ta chỉ có một cơ hội trong cuộc sống”. “Trong phạm vi bạn có phương tiện để làm như vậy, bạn có bổn phận phải sống hết mình. Anh không bao giờ biết khi nào sẽ là ngày cuối cùng của mình”. Jared Isaacman hiện sống với vợ và hai cô con gái ở New Jersey. (Theo BBC)



Đỗ Quân