Nội Dung Của Trung Đạo

[Nonregister]

NỘI DUNG CỦA TRUNG ĐẠO


Đại Sư Ấn Thuận

Phật Ph�p, một phương ph�p thực tiễn nhằm v�o việc ph�t triển v� ho�n th�nh con đường hướng thượng của nh�n sanh.Sự tồn tại sanh tử tử sanh kh�ng dứt của ch�ng sanh từ v� thủy l� vấn đề căn bản, rất hiện thực v� bức thiết, vấn đề n�y chỉ c� Phật gi�o mới giải quyết một c�ch triệt để được. Phật gi�o nhằm v�o nh�n sanh m� chỉ b�y ch�n tướng của c�i tồn tại ấy, khiến cho ch�ng ta từ ch�nh kiến thực tướng m� biết được phải l�m thế n�o để tiến h�a, để trong sạch cho đến si�u việt nh�n sanh, đạt đến th�nh tựu vi�n m�n. Điều cốt tủy nầy trong c�c kinh điển gọi l� Đạo.
Đức Thế t�n sau khi th�nh đạo, đầu ti�n chuyển ph�p lu�n độ 5 anh em Tỳ- Kheo, ng�i đ� đề ra việc lấy�Trung� l�m đặt của �Đạo�. Như kinh Chuyển Ph�p Lu�n(bản p� li): �Tham đắm dục lạc trong c�i dục n�y l� việc v� nghĩa, chẳng phải bậc th�nh: nhưng cho rằng khổ do tự th�n tạo ra l� khổi đạo ch�nh l� l�a hai b�n n�y, nương v�o Như Lai m� chứng ngộ. Đ� tức l� đạo khai nh�n, khai tr�, đạt đến tịch tịnh, ngộ chứng, ch�nh gi�c, niết- b�n. N�y c�c Tỳ- kheo! thế n�o gọi l� Trung đạo nương v�o Như Lai m� được chứng ngộ? Đ� l� B�t ch�nh đạo�. Khi thuyế ph�p lần đầu ti�n, để khai T�ng chỉ l�m s�ng tỏ � nghĩa, Đức Phật đ� n�u l�n Trung Đạo bất khổ bất lạc nảy. Trung đạo tức b�t ch�nh đạo, đ�y l� nghĩa căn bản. V� sao gọi l� Trung?

C� thuyết cho rằng Phật ph�p sở dĩ được gọi l� trung v� chẳng nghi�ng về ph�ng t�ng dục lạc, cũng chẳng nghi�ng về khổ hạnh m� giữ th�i độ chiết trung giữa khổ v� lạc. Nhưng đ� chỉ l� theo từ m� giải nghĩa, chưa thể hiểu ch�nh x�c được v� sao b�t ch�nh đạo gọi l� trung đạo. N�n biết c� người cho rằng nh�n sinh quan l� đường hướng tr�n lịch tr�nh nh�n sanh, chẳng ph�i l� th� vui ph�ng t�ng m� phải khổ hạnh, khắc kỷ. Khảo s�t động cơ của hai mặt n�y th� biết đ� điều l� qua niệm được kiết lập tr�n h�nh thức, ph�p m�n của h�nh thức.

Khi cảm gi�c của con người nghi�ng về lạc hạnh ph�ng t�ng đ� kh�ng thuận lợi th� họ sẽ chuyễn hướng về khổ hạnh khắc kỷ. Như thế th� h�nh vi của con người điều kh�ng ngo�i hai cực đoan n�y. Họ kh�ng hiểu rằng dục lạc ph�ng t�ng cũng như t�m dầu v�o lửa, l�ng vị kỷ ph�t triển mạnh th� x� hội tấc nhi�n sẽ kh� cải thiện. hoặc c� người cảm thấy con đường n�y kh�ng thuận lợi liền chuyển hướng về khổ hạnh m� kh�ng biết khổ hạnh l� biện ph�p lấy đ� đ� cỏ, d�ng khổ hạnh để chế ngự t�nh dục, kh�ng thể th�nh c�ng được. Tư tưởng yếm thế bi quan của Arthur Schopenhauer người Đức, thậm ch� d�ng tự s�t l�m biện ph�p giải tho�t tự ng�, tức l� lấy t�nh thức l�m gốc để giải quyết vấn đề. Theo Phật ph�p th� dục lạc hay khổ hạnh điều ph�t sanh từ vọng chấp của t�nh thức. Đức Thế T�n phủ định cả hai. Đ�y l� T�n nh�n sinh quan d�ng tr� l�m gốc. Tự ng� cho đến thế gian chỉ c� thể d�ng tr� chỉ đạo mới cải tạo v� th�nh tựu l� tưởng của nh�n sanh. Do đ� T�n nh�n sinh quan chẳng khổ chẳng vui- d�ng tr� l�m gốc, l� đặc chất duy nhất của Phật ph�p.

Phật dạy l�a nhị bi�n m� hướng về trung đạo. Trung đạo tức B�t ch�nh đạo. Mấu chốt của B�t ch�nh đạo l� ch�nh kiến. Tấc cả h�nh vi của th�n t�m điều lấy ch�nh kiến để soi rọi, như Kinh A- H�m đ� d�ng ch�nh kiến lam ti�n phong của c�c hạnh. Kinh B�t- nh� lấy B�t nh� l�m tiền đạo cho vạn hạnh. V� thế hạnh Trung đạo chẳng khổ chẳng vui, chẳng phải chiết trung, m� l� thực tiễn lấy ch�nh kiến l�m gốc. Do đ� nguy�n tắc của Phật ph�p l� �d�ng tr� huệ để cải bi�n t�nh thức�, �d�ng tr� huệ để dẫn dắt h�nh vi�. Hạnh Trung đạo lấy tr� l�m gốc bao gồm qu� tr�nh từ sơ ph�t t�m cho đến đạt được cứu c�nh vi�n m�n.

Ch�nh kiến l� ti�n phong của Trung đạo, tức l� từ Thật tướng ch�nh kiến nh�n sanh m� tiến h�a, trong sạch cho đến giải tho�t v� th�nh tựu nh�n sanh. Thật tướng ch�nh kiến nh�n sanh trong c�c kinh đều c� n�i đến, đ� tức l� trung đạo hoặc ph�p trung. Như kinh Tạp A- h�m: �Thế gian đi�n đảo, chấp v�o Nhị bi�n, hoặc chấp c� hoặc chấp kh�ng� N�y Ca- Chi�n- di�n! C� người như thật ch�nh qu�n. Tập đế của thế gian, th� chẳng chấp sanh, chấp kh�ng với thế gian th� kh�ng sanh chấp c� đối với thế gian. N�y Ca- Chi�n- di�n! Như Lai l�a Nhị bi�n, thuyết Trung đạo, gọi đ�y c� n�n kia c�, c�i n�y snah n�n c�i kia sanh��. Đ� ch�nh l� điều m� Đức Th�ch t�n đ� khai thị ch�nh kiến, chỉ r� cho ch�ng ta biết rằng, người thế gian nếu kh�ng chấp c� th� chấp kh�ng, Phật l�i cả hai m� n�i Trung đạo. Nhưng nếu cho Trung đạo l�a c� l�a kh�ng l� chiết trung của hữu v�, rồi cho l� cũng c� cũng kh�ng hoặc nữa c� nữa kh�ng l� thật sai lầm vậy. Diếu m� Đức Th�ch T�n n�u ra ch�nh ph�p l� duy�n khởi, nương v�o ch�nh kiến duy�n khởi c� hte643 đạt được Trung đạo chẳng rơi v�o hai b�n.

Trung đạo c�n được Th�ch T�n chỉ b�y c�n l� Trung đạo chẳng phải một chẳng phải kh�c. �Tạp A- h�m� (Kinh thứ 297): �Nếu cho rằng mạng tức th�n th� người phạm hạnh kia cũng kh�ng c�. Nhị bi�n như thế, t�m chẳng chấp trước, m� hướng v�o Trung đaọ. Bậc Hiền th�nh xuất thế c� ch�nh kiến như thật, kh�ng đi�n đảo, đ� gọi l� duy�n sanh l�o tử� duy�n v� minh, h�nh�.

C�n Trung đạo chẳng thường chẳng đoạn, Kinh Tạp- A-h�m(đaị 2,85 hạ): �tự l�m tự biết(thọ) th� đọa thường kiến; người kh�c l�m người kh�c biết l� Đoạn kiến, nghĩa thuyết, ph�p thuyết. N�n l�a hai b�n, ở nơi Trung đọa m� thuyết ph�p, đ� gọi l� c�i n�y c� n�n c�i kia c�, c�i n�y khởi n�n c�i kia khởi��

Chẳng một chẳng kh�c, chẳng thường chẳng đoạn, cũng đồng với chẳng c� chẳng kh�ng, đều l� Trung đạo chẳng rơi v�o nhị bi�n do y cứ v�o duy�n khởi m� khai thị. Trung đạo ch�nh kiến duy�n khởi l� T�ng chỉ trong gi�o nghĩa Th�ch T�n. Chẳng lạc, chẳng khổ l� Trung đạo h�nh, chẳng c� chẳng kh�ng l� trung đạo l�, đ�y chỉ l� tạm thời ph�n biệt một c�ch tương đối m� th�i. Thực ra trong Trung đạo h�nh đ� c� ch�nh kiến l�m ti�n phong, tức bao h�m ch�nh kiến Trung đạo ngộ l� rồi, như thế mới kh�ng rơi v�o T�nh bản luận khổ. Đồng thời ngộ l� tức l� một hạn mục của ch�nh hạnh; c�n ch�nh kiến duy�n khởi th� qu�n kh�ng tấc cả ch�nh hạnh tự lợi lợi tha. Cả hai đối đ�i nhau, nương nhau kh�ng thể thiếu được. Nương v�o ch�nh kiến duy�n khởi, th� xa l�a được c�c l� lu�n nhị bi�n đoạn trường, c� kh�ng, hiển ph�p được thực tại của nh�n sanh, tự nhi�n đạt được trung đạo l�a nhị bi�n.

Ngo�i ra, Đức Thế t�n c�n khai thị về duy�n khởi, duy�n khởi sở dĩ được gọi l� Trung đạo, th� chẳng thể bỏ qu�n duyne6 khởi tương ứng với kh�ng, Điếu n�y torng c�c kinh cũng c� đề cập đến- như kinh A- H�m (kinh 293): �N�i cho c�c Tỳ- Kheo kia nghe về ph�p t�y thuận �Kh�ng�, tương ứng với duy�n khởi của c�c bậc hiền Th�nh xuất thế�. Duy�n khởi l� ph�p tương ứng với �kh�ng�, l� đại dụng độc đ�o của �kh�ng�, tận trừ tấ cả kiến chấp l� luận. Duy�n khởi tương ứng với �kh�ng�, cho n�n duy�n khởi ,m� lại l� Trung đạo ch�nh kiến chẳng lọt nhị bi�n.

(Tr�ch dịch từ Diệu V�n Tập của Ấn Thuận Đại Sư)

TVHS.