PDA

View Full Version : Phiếm Luận Về Đạo Hiếu Của Chữ Đồng Tử



tieulacphong
10-06-2010, 12:21 AM
Phiếm Luận Vá» Äạo Hiếu Của Chữ Äồng Tá»­PHẤN TẢO Y LANG


Theo truyá»n thuyết dân gian, Chá»­ Ðồng Tá»­ là má»™t ngÆ°á»i con rất có hiếu. Truyện Nhất Dạ Trạch trong LÄ©nh Nam chích quái, ghi vá» cuá»™c Ä‘á»i buổi sÆ¡ thá»i của Chá»­ Ðồng Tá»­ nhÆ° sau: "Tại làng Chá»­ Xá, có ngÆ°á»i tên Chá»­ Vi Vân, sinh được con trai đặt tên là Chá»­ Ðồng Tá»­.

Theo truyá»n thuyết dân gian, Chá»­ Ðồng Tá»­ là má»™t ngÆ°á»i con rất có hiếu. Truyện Nhất Dạ Trạch trong LÄ©nh Nam chích quái, ghi vá» cuá»™c Ä‘á»i buổi sÆ¡ thá»i của Chá»­ Ðồng Tá»­ nhÆ° sau: "Tại làng Chá»­ Xá, có ngÆ°á»i tên Chá»­ Vi Vân, sinh được con trai đặt tên là Chá»­ Ðồng Tá»­. Hai cha con bản tính từ hiếu. Má»™t thá»i, nhà lâm đại nạn, tài sản tiêu tán, chỉ còn lại má»™t cái khố. Cha con ra vào thay nhau mặc, đến khi bệnh nặng gần chết, ngÆ°á»i cha má»›i dặn dò Chá»­ Ðồng Tá»­, hãy giữ lấy cái khố để mặc, còn chôn cha khá»a thân. NhÆ°ng Chá»­ Ðồng Tá»­ không đành lòng thấy cha trần truồng nằm trong lòng má»™, nên chôn khố theo cha. Thế là từ ấy, Chá»­ Ðồng Tá»­ khá»a thân sống dá»c theo bãi cát…". NhÆ° thế, niá»m hiếu đạo của Chá»­ Ðồng Tá»­ là ở nÆ¡i ý nghÄ© và hành Ä‘á»™ng chẳng thà để tá»± mình bị lõa lồ còn hÆ¡n để thây cha trần truồng khi chôn cất.

Trong truyện này, ta thấy vấn Ä‘á» xoay quanh chiếc khố duy nhất giữa hai cha con Chá»­ Ðồng Tá»­. Thá»±c tế, cho dù nghèo đói đến đâu, cÅ©ng không lý nào mà cả hai cha con chỉ có được má»™t chiếc khố để che thân. CÅ©ng nhÆ° câu dân gian thÆ°á»ng nói "Nghèo đến ná»—i không có mảnh đất để cắm dùi", lẽ là phải nói "Nghèo đến ná»—i không có được má»™t cái dùi để cắm đất". Cho nên, khi nói ra vào, cha con Chá»­ Ðồng Tá»­ thay đổi nhau mà mặc, vậy đến phiên ngÆ°á»i mặc nó, thì ngÆ°á»i đó làm gì? Tất nhiên là Ä‘i ra ngoài kiếm sống, sinh nhai. Không lý trong thá»i gian vật lá»™n vá»›i cuá»™c sống nhÆ° vậy, cả hai cÅ©ng không thể dành dụm được má»™t chút gì để có thể sắm thêm được má»™t cái khố nữa hay sao? Sao phải cứ thay nhau mà mặc má»™t chiếc, cho đến khi ngÆ°á»i cha chết rồi cÅ©ng phải chôn theo luôn để tá»± mình trần truồng nhÆ° nhá»™ng?

NhÆ° vậy, ở đây, chiếc khố có ý nghÄ©a gì? DÄ© nhiên, khố là để che nÆ¡i kín đáo của con ngÆ°á»i, tuy kín đáo nhÆ°ng mà lại là nguyên ủy của sá»± sinh sôi nảy nở, sá»± truyá»n thừa nòi giống của con ngÆ°á»i. Má»™t khi che kín lại, má»™t mặt là để phù hợp vá»›i thuần phong mỹ tục khi sống trong khuôn khổ của xã há»™i, nhÆ°ng mặt khác thì lại che mất Ä‘i cái nguyên ủy, cái bản thể, cái chân tánh của con ngÆ°á»i. Cho nên hình ảnh má»™t Chá»­ Ðồng Tá»­ lõa thể, có thể nói đó là hình ảnh nguyên sÆ¡, trút bá» hết má»i ngăn che, má»i hệ phược, để đạt đến cái mà Ðạo gia gá»i là "xích tá»­", "hồn nhiên", hay "bản phác", và là Ä‘iá»u mà Phật gia gá»i là "không còn dính mắc", "không còn ràng buá»™c", tức là "giải thoát". Không còn gì cả, nên đạt được tất cả. Trở vá» vá»›i nguyên uyên của cái gá»i là "bản lai diện mục" trong nhà Thiá»n.

Rồi cÅ©ng chính nhân duyên hiếu hạnh chôn khố theo cha mà Chá»­ Ðồng Tá»­ má»›i có thể gặp được Tiên Dung khi nàng công chúa này lại chá»n đúng vào nÆ¡i Chá»­ Ðồng Tá»­ ẩn vùi thân dÆ°á»›i cát. Thế là cả hai thành vợ thành chồng, cho đó là duyên tiá»n định. Nếu xét ở logic thông thÆ°á»ng thì đây là chuyện hoang Ä‘Æ°á»ng. Có lẽ vì thế mà xÆ°a nay, chuyện Chá»­ Ðồng Tá»­ chỉ lÆ°u truyá»n trong dân gian nhÆ° là má»™t huyá»n thoại, ngay cả khi được phái Ná»™i Ðạo tôn xÆ°ng là biểu trÆ°ng cho đạo hiếu, là vị tổ của quan niệm vá» chữ hiếu của dân tá»™c Việt Nam, vẫn không được giá»›i Phật gia lÆ°u tâm đến. Cho nên, ta cần đặt vấn Ä‘á» Ä‘á»c lại chuyện Chá»­ Ðồng Tá»­ bằng má»™t nhân sinh quan má»›i.

Qua những Ä‘iá»u trên, ta bắt đầu trá»±c diện vá»›i hai lý tắc đáng kể. TrÆ°á»›c nhất, má»™t anh chàng nghèo xÆ¡ kiết xác, trá»n Ä‘á»i không sắm được má»™t mảnh vải để che thân, ở dÆ°á»›i tận cùng nhất của cái cùng cá»±c thấp kém lại được sánh vai cùng nàng công chúa giàu sang cao ngất tá»™t đỉnh trên nấc thang xã há»™i. Thá»±c tế bất khả thể. Cả hai biểu trÆ°ng cho hai thái cá»±c tÆ°Æ¡ng phản nhau. Có phải chăng vì là hai thái cá»±c cho nên chung quy cÅ©ng phải quay vá» má»™t mối nên cÅ©ng phải gặp gỡ nhau? Ðó là lý tắc uyên nguyên của Ðạo. Mà trong đạo Phật thì không cá»±c Ä‘oan nào có thể tồn tại. Bởi vì còn cá»±c Ä‘oan là còn nhị nguyên, còn có đối đãi, còn bị Ä‘iá»u kiện tÆ°Æ¡ng Æ°ng. Chỉ có trung dung, siêu việt cả hai để Ä‘i đến cái Má»™t bất nhị má»›i có thể thấu triệt được chân lý trung đạo. Lý tắc thứ hai, chính ở nÆ¡i Ä‘iá»u mà thế gian cho là duyên tiá»n định, ngay cả đến Chá»­ Ðồng Tá»­ cÅ©ng quan niệm "vợ chồng [há»] là do bởi Trá»i mà nên". Nhà Phật gá»i đó là nhân quả. Từ nÆ¡i nguyên nhân là do lòng hiếu thúc đẩy phải chôn khố theo cha má»›i Ä‘Æ°a đến kết quả là gặp được Tiên Dung, nên duyên vợ chồng. Giả dụ nhÆ° mà Chá»­ Ðồng Tá»­ có khố, thì làm gì có việc chàng phải vùi mình dÆ°á»›i cát để trốn, mà chỉ có chuyện là nhởn nhÆ¡ đâu đó, thì duyên tiá»n định không đến mà nhân quả cÅ©ng chẳng thành. Ðây là lý tắc chủ yếu, phát sinh từ nÆ¡i lòng hiếu thảo của Chá»­ Ðồng Tá»­ Ä‘Æ°a đến việc thành hôn cùng Tiên Dung, từ đó há» bắt đầu phát triển việc buôn bán (Chá»­ Ðồng Tá»­ còn được cho là ông tổ nghá» thÆ°Æ¡ng buôn) dẫn đến cuối cùng gặp nhà sÆ° Nhật Quang tại núi Quỳnh Viên nÆ¡i cá»­a biển Nam Giá»›i, còn gá»i là cá»­a Sót [Lê Mạnh Thát, Lịch sá»­ Phật giáo Việt Nam, Nxb. Thuận Hóa, 1999, tr.19-22], thuá»™c Hà TÄ©nh ngày nay, má»™t cuá»™c nhân - quả, quả - nhân duyên khởi trùng trùng.

Sau khi gặp nhà sÆ° Nhật Quang trên núi Quỳnh Viên và được truyá»n pháp, Chá»­ Ðồng Tá»­ lại còn được tặng cho má»™t cây gậy và má»™t chiếc nón và được sÆ° dặn rằng: "Má»i việc linh thông Ä‘á»u ở đó". Gậy và nón gợi ra biểu tượng cho sá»± phồn thá»±c, là má»™t giải cách rất phù hợp, bởi vì từ nÆ¡i lòng hiếu thảo của Chá»­ Ðồng Tá»­, chắc chắn khi sinh con đẻ cháu, hiếu đạo đó sẽ được truyá»n thừa và vá»›i sá»± linh thông giữa gậy và nón, chắc chắn truyá»n thừa đó đã trở thành bẩm sinh trong lòng con cháu của Chá»­ Ðồng Tá»­, của những ngÆ°á»i con Việt, của dân tá»™c Việt Nam. Má»™t giải cách thứ hai vá» sá»± linh thông của cây gậy [xem thêm bài "à nghÄ©a của cây gậy trong truyện Chá»­ Ðồng Tá»­ và Man NÆ°Æ¡ng" của Ngá»c Kinh Lang Hoàn] cÅ©ng là để biểu hiện má»™t ná»n Phật giáo quyá»n năng trong giai Ä‘oạn du nhập vào Việt Nam và hài hòa cùng các đức tin bản địa. Trong truyện Nhất Dạ Trạch này, sau khi vợ chồng Chá»­ Ðồng Tá»­ thành công trong việc tạo dá»±ng má»™t vùng đất má»›i để an cÆ° lạc nghiệp thì bị vua Hùng VÆ°Æ¡ng tưởng dân tạo phản, kéo quân đánh. Trong má»™t đêm nhá» vào cây gậy, Chá»­ Ðồng Tá»­ đã hô phong hoán vÅ© tạo nên thành quách lâu đài, quân binh rầm rá»™, khiến Hùng VÆ°Æ¡ng phải giảng hòa, má»›i biết ra đó là vợ chồng Tiên Dung mà trÆ°á»›c kia vua trục xuất. Thế là thành quách lâu đài, không còn giá trị thá»±c dụng nữa, sau má»™t đêm biến mất. Có phải chăng đây là ý nghÄ©a "Hóa thành" trong kinh Pháp Hoa? Tất cả Ä‘á»u huyá»…n hóa, không thật, tất cả Ä‘á»u chỉ là phÆ°Æ¡ng tiện mà thôi.

ThÆ°á»ng vào mùa Vu lan, ta hay nhắc đến chuyện Mục Kiá»n Liên nhá» lòng hiếu thảo đã cứu được mẹ thoát khá»i cõi địa ngục. Chuyện Chá»­ Ðồng Tá»­ trái lại là má»™t biểu tượng hiếu Ä‘á»… ngay tại cõi thế. Ðạo hiếu của Phật giáo Việt Nam nhÆ° thế chính là ở nÆ¡i thá»±c hiện ngay vá»›i ngÆ°á»i sống, chứ không phải là "Sống thì lại chẳng cho ăn, đến khi chết má»›i làm văn tế ruồi" nhÆ° ta thÆ°á»ng thấy qua hình thức rình rang nghi táng thậm chí ngay cả vào thá»i nay. Mà chữ hiếu của Chá»­ Ðồng Tá»­ được thể nghiệm ngay trong tÆ°Æ¡ng quan giữa ngÆ°á»i sống vá»›i ngÆ°á»i sống. Chính ngay trong sinh hoạt hàng ngày mà ngÆ°á»i Ä‘á»i đã nhận định hai cha con Chá»­ Ðồng Tá»­ là "từ hiếu", cha hiá»n, con hiếu, và tuyệt đỉnh của thể hiện đạo hiếu này chính là nÆ¡i chôn khố theo cha để cha không lõa thể thi thể. Chuyện Chá»­ Ðồng Tá»­ không có vấn Ä‘á» vào địa ngục cứu mẹ, má»™t vấn Ä‘á» huyá»n bí siêu linh, thÆ°á»ng thấy ở Trung Hoa. Bởi vì nghiệp đã tạo rồi, thì tá»± ngÆ°á»i gây nghiệp phải gánh nhận hậu quả, không ai có thể giải quyết được. Ngay chính Ðức Phật, bậc Giác ngá»™, mà còn có "tam bất năng", trong đó "định nghiệp bất năng chuyển" là má»™t .

Chữ hiếu của Chá»­ Ðồng Tá»­ nhÆ° thế lại có tích cách vô cùng tích cá»±c, thá»±c dụng và thá»±c tế không trừu tượng, không Ä‘i vào cõi âm linh, không siêu nhiên nhÆ° chuyện Mục Kiá»n Liên. Mà bản chất đạo Phật cÅ©ng là tích cá»±c, thá»±c dụng và thá»±c tế, cho nên chuyện Chá»­ Ðồng Tá»­ không còn phải là má»™t truyá»n thuyết nữa, mà là má»™t sá»± kiện vá»›i đầy đủ dữ liệu hoàn toàn phù hợp vá»›i tinh thần Phật giáo Ä‘Æ°Æ¡ng thá»i. Bởi vậy, ngoài việc cây gậy và chiếc nón tạo nên sá»± linh thông làm ná»n tảng cho tầng lá»›p Phật giáo quyá»n năng tại Việt Nam [Lê Mạnh Thát, sÄ‘d, tr.22], chuyện Chá»­ Ðồng Tá»­ còn tiá»m ẩn rất nhiá»u tÆ° tưởng, rất nhiá»u triết lý, rất nhiá»u ý nghÄ©a có tính cách Phật giáo rất căn bản cần phải được giải mã, nhÆ° trên đã má»™t phần Ä‘á» cập đến. Chuyện không phải chỉ chỠđến lúc Chá»­ Ðồng Tá»­ gặp được nhà sÆ° Phật Quang má»›i xác định được Chá»­ Ðồng Tá»­ là ngÆ°á»i Phật tá»­ đầu tiên và Phật Quang là nhà truyá»n đạo đầu tiên tại Việt Nam mà thôi.

NhÆ° há»c giả tài danh Hồ Thích đã từng xác định rằng: "Phật giáo đã truyá»n vào Giao Châu rất sá»›m, có thể là 400 hay 500 năm trÆ°á»›c thá»i Lý hoặc luận (ra Ä‘á»i khoảng cuối thế ká»· thứ II sdl) và các kinh luận đã được há»c tập và phiên dịch tại đây còn sá»›m hÆ¡n rất nhiá»u các kinh Ä‘iển hiện tồn tại Trung Quốc cho ta biết". NhÆ° thế có nghÄ©a là, theo Hồ Thích, Phật giáo đã có mặt tại Giao Châu khoảng 200 hay 300 năm trÆ°á»›c dÆ°Æ¡ng lịch, và đó là Ä‘iá»u rất phù hợp vá»›i niên đại của Chá»­ Ðồng Tá»­ sống vào triá»u Hùng VÆ°Æ¡ng ở khoảng thế ká»· II tdl. Má»™t phù hợp không phải chỉ do suy diá»…n mà đã có luận cứ vững chắc nhÆ° các dẫn chứng trên. Ngoài ra, các há»c giả Ðông phÆ°Æ¡ng há»c khác nhÆ° E. Schafer, G. Sargent, Tsukamoto Zenryù và J. Keenan cÅ©ng trá»±c tiếp hay gần xa ủng há»™ xác định trên của Hồ Thích [Hồ Thích, Luận há»c nghiên cứu, tập I, tr.151-154; Schafer, E.H, The Vermillion Bird: T’ang Image of the South, Berkely: UC Berkeley Press, 1967, p.97, Sargent, G.E., "The Intellectual Atmosphere in Lingnan at the Time of the Introduction of Buddihsm"in Drake, F.S (editor), Symposium on Historical and Linguistics Studies on Southern China, University of Hongkong, 1967, p.161-171; Tsukamoto Zenryù, A History of Early Chinese Buddihsm : from its Introduction to the Death of Hui-yuan, tr. By Leon Hurvitz. Tokyo, Kodansha, 1985, tập 1, tr.43-45, Keenan, J., How Master Mou remmoves Our Doubts : a Reader-Response Study and Translation of the Mou-tzu Li-hou lun. State University of New york Press, 1994, p.184, note 86].

Tóm lại, sá»± tồn tại của Chá»­ Ðồng Tá»­ nhÆ° là má»™t trong Tứ Bất Tá»­, biểu trÆ°ng cho đạo hiếu của dân tá»™c Việt Nam, và nhÆ° là ngÆ°á»i Phật tá»­ đầu tiên sống khoảng thế ká»· II tdl, Phật giáo cần phải được xác quyết má»™t lần dứt Ä‘iểm là đã hiện hữu tại Việt Nam ở những thế ká»· II, III trÆ°á»›c dÆ°Æ¡ng lịch [Lê Mạnh Thát, sÄ‘d, ch.I] và đã tôn trá»ng đạo hiếu theo quan Ä‘iểm tích cá»±c và thá»±c tế của dân tá»™c Việt Nam.

PHẤN TẢO Y LANG

GiacNgo