hienchanh
11-15-2010, 05:08 PM
:smile:
Phật Gio v lun l
Ha thượng Narada -- Phạm Kim Khnh dịch Việt
(Trch "Đức Phật v Phật Php", ấn bản 1999)
Phật Gio v lun l
Gio l của Đức Phật c phần lun l tuyệt hảo dnh cho cả bậc xuất gia lẫn hng cư sĩ. Tuy nhin, Phật gio khng phải chỉ l một hệ thống gio huấn về lun l thng thường.
Giới (Sila), hay lun l, chỉ l giai đoạn sơ khởi, l phương tiện nhằm đưa đến mục tiu, chớ khng phải chnh n l mục tiu. Mặc dầu "giới" l tuyệt đối cần thiết, nếp sống đạo hạnh ring rẽ khng thể dẫn đến giải thot hay hon ton trong sạch.
Vượt ln khỏi giới l Tr tuệ (panna).
Nền tảng của Phật Gio l Giới. Tuệ l đỉnh tối cao. Giới với Tuệ đối với hnh giả như cặp cnh đối với loi chim. Với người, tr tuệ như mắt, giới như chn. Một trong những danh hiệu của Đức Phật l "Vijjacarana sampano" - Minh Hạnh Tc - người đầy đủ tr tuệ v đạo hạnh.
Trong Tứ Diệu Đế, nền tảng của Phật Gio, ba đế đầu tin l phần triết l, đế cuối cng l phần lun l căn cứ trn triết l ấy.
Lun l Phật Gio khng đặt nền tảng trn những lời dạy thần khải khả nghi, do một thần linh truyền lại dưới hnh thức sm truyền, cũng khng phải l sng tc kho lo của một bộ c kỹ xảo, m l những quy tắc hợp l v thực tiễn, căn cứ trn những sự kiện c thể kiểm chứng v trong kinh nghiệm c nhn. Theo gio sư Max Muller, quy tắc Phật Gio l một trong những quy tắc ton hảo nhất trn thế gian.
Gio sư Rhys Davids ni:
- "Dầu l Phật tử hay khng Phật tử, ti nghin cứu từng hệ thống tn gio lớn trn thế gian, v trong tất cả, ti khng tm thấy trong tn gio no c ci g cao đẹp v ton vẹn hơn Bt Chnh Đạo của Đức Phật. Ti chỉ cn c một việc lm l thu xếp nếp sống cho ph hợp với con đường ấy".
Theo Phật Gio, c những hnh động tốt v xấu, c những hnh động khng tốt cũng khng xấu, v những hnh động c khuynh hướng chấm dứt mọi hnh động. Hnh động tốt rất cần thiết để giải thot, nhưng một khi thnh tựu mục tiu tối thượng rồi th hnh giả đ vượt ra ngoi ci tốt v ci xấu.
Đức Phật dạy [15]:
"Những php chn chnh (dhamma), hay thiện php, con cũng nn từ bỏ. Cng phải loại bỏ hơn nữa, những php khng chn chnh (adhamma), hay bất thiện php".
Hnh động lin quan đến tham (lobha), sn (dosa) v si (moha) l bất thiện php.
Hnh động lin quan đến khng tham (alobha), khng sn (adosa) v tr tuệ (panna) l thiện php.
Hnh động của một vị A La Hn, người đ tận diệt mọi nhiễm, khng cn lin quan đến lun l, bởi v Ngi đ vượt ra ngoi ci tốt v ci xấu. Như vậy khng c nghĩa l Ngi thụ động. Một vị A La Hn vẫn tch cực họat động.
Nhưng hnh động của Ngi hon ton vị tha, hướng về sự trợ gip kẻ khc đi trn con đường m chnh Ngi đ trải qua. Hnh động ấy khng c khả năng sng tạo v khc với hnh động của người thường, khng gy phản ứng, khng tạo nghiệp. Phạn ngữ gọi hnh động như vậy l Kiriya (cơ năng, hay hnh). Đ l vng y th khng cn lm cho n "y" hơn nữa.
Những trạng thi tm (tm sở) của bốn loại tm siu thế: Sotapatti (Tu Đ Hườn, Dự Lưu), Sakadagami (Tư Đ Hm, Nhất Lai), Anagami (A Na Hm, Bất Lai) v Arahatta (A La Hn), mặc dầu l thiện (kusala) khng c khuynh hướng tạo nghiệp mới, tri lại, c chiều hướng chấm dứt dần dần dng nghiệp. Trong cc loại tm siu thế, yếu tố tr tuệ (panna) l quan trọng hơn tất cả, v tr tuệ c chiều hướng tiu diệt nghiệp căn. Trong cc loại tm tại thế, tc (cetana) - c chiều hướng tạo nghiệp - l quan trọng.
Vậy, theo Phật Gio, tiu chuẩn của lun l l g?
Cu giải đp nằm trong lời Đức Phật dạy Rahula (La Hầu La):
"Nếu c điều no con muốn lm, nầy hỡi Rahula (La Hầu La), hy nghĩ như vầy: Điều ny c hại cho ta hay cho kẻ khc hay điều nầy c hại cho kẻ khc v cho ta. Vậy, đ l một hnh động xấu, sẽ đem lại sự đau khổ. Con phải hết sức cố gắng trnh lm điều ấy".
"Nếu c điều no con muốn lm, nầy hỡi Rahula (La Hầu La), hy nghĩ như vầy: Điều nầy khng c hại cho ta, khng c hại cho ai khc, hay điều nầy khng c hại cho ai khc v cho ta. Vậy, đ l hnh động tốt, sẽ đem lại hạnh phc. Hnh động ấy, con phải lm, v lặp đi lặp lại nhiều lần [16]".
Trong vấn đề lun l, người Phật tử phải lun lun nghĩ đến mnh v kẻ khc, lun cả loi th.
Trong Kinh Từ Bi (Kanariya Metta Sutta) Đức Phật dạy:
"Cũng như người mẹ hiền hết lng bảo bọc đứa con duy nhất của mnh, dầu c phải hiểm nguy đến tnh mạng đi nữa, cng thế ấy, ta hy luyện tm Từ v lượng v bin, bao trm tất cả chng sanh".
Kinh Php C ghi:
"Tất cả đều sợ hnh phạt. Tất cả đều qu trọng đời sống. Hy lấy bụng ta suy bụng người, khng nn st hại, cũng khng nn lm tổn thương. [17]"
Muốn hiểu r nền lun l đặc biệt cao thượng của người Phật tử thuần thnh, ta nn đọc cẩn thận cc quyển kinh sau đy: Dhammapada, Sigalovada Sutta, Vyagghapajja Sutta, Mangala Sutta, Metta Sutta, Parabhava Sutta, Vasala Sutta, Dhammika Sutta v.v...
Về phương diện lun l, đ l những lời dạy v cng cao đẹp, nhưng cũng chỉ l bước đầu, chớ khng phải l mục tiu của Phật Gio.
Theo một lối hiểu, Phật Gio khng phải l một triết l.
Theo một lối hiểu khc, Phật Gio l triết l của cc triết l.
Theo một lối hiểu, Phật Gio khng phải l một tn gio.
Theo một lối hiểu khc, Phật Gio l tn gio của cc tn gio.
***
Ch thch:
[15] Majjhima Nikaya, Trung Bộ, bi kinh số 22.
[16] Majjhima Nikaya, Trung Bộ, Rahulovada sutta (Kinh Gio giới La Hầu La), số 61.
[17] Dhammapada, Kinh Php C, cu 129.
http://www.buddhanet.net/budsas/uni/1-bai/phap039.htm
:smile:
Phật Gio v lun l
Ha thượng Narada -- Phạm Kim Khnh dịch Việt
(Trch "Đức Phật v Phật Php", ấn bản 1999)
Phật Gio v lun l
Gio l của Đức Phật c phần lun l tuyệt hảo dnh cho cả bậc xuất gia lẫn hng cư sĩ. Tuy nhin, Phật gio khng phải chỉ l một hệ thống gio huấn về lun l thng thường.
Giới (Sila), hay lun l, chỉ l giai đoạn sơ khởi, l phương tiện nhằm đưa đến mục tiu, chớ khng phải chnh n l mục tiu. Mặc dầu "giới" l tuyệt đối cần thiết, nếp sống đạo hạnh ring rẽ khng thể dẫn đến giải thot hay hon ton trong sạch.
Vượt ln khỏi giới l Tr tuệ (panna).
Nền tảng của Phật Gio l Giới. Tuệ l đỉnh tối cao. Giới với Tuệ đối với hnh giả như cặp cnh đối với loi chim. Với người, tr tuệ như mắt, giới như chn. Một trong những danh hiệu của Đức Phật l "Vijjacarana sampano" - Minh Hạnh Tc - người đầy đủ tr tuệ v đạo hạnh.
Trong Tứ Diệu Đế, nền tảng của Phật Gio, ba đế đầu tin l phần triết l, đế cuối cng l phần lun l căn cứ trn triết l ấy.
Lun l Phật Gio khng đặt nền tảng trn những lời dạy thần khải khả nghi, do một thần linh truyền lại dưới hnh thức sm truyền, cũng khng phải l sng tc kho lo của một bộ c kỹ xảo, m l những quy tắc hợp l v thực tiễn, căn cứ trn những sự kiện c thể kiểm chứng v trong kinh nghiệm c nhn. Theo gio sư Max Muller, quy tắc Phật Gio l một trong những quy tắc ton hảo nhất trn thế gian.
Gio sư Rhys Davids ni:
- "Dầu l Phật tử hay khng Phật tử, ti nghin cứu từng hệ thống tn gio lớn trn thế gian, v trong tất cả, ti khng tm thấy trong tn gio no c ci g cao đẹp v ton vẹn hơn Bt Chnh Đạo của Đức Phật. Ti chỉ cn c một việc lm l thu xếp nếp sống cho ph hợp với con đường ấy".
Theo Phật Gio, c những hnh động tốt v xấu, c những hnh động khng tốt cũng khng xấu, v những hnh động c khuynh hướng chấm dứt mọi hnh động. Hnh động tốt rất cần thiết để giải thot, nhưng một khi thnh tựu mục tiu tối thượng rồi th hnh giả đ vượt ra ngoi ci tốt v ci xấu.
Đức Phật dạy [15]:
"Những php chn chnh (dhamma), hay thiện php, con cũng nn từ bỏ. Cng phải loại bỏ hơn nữa, những php khng chn chnh (adhamma), hay bất thiện php".
Hnh động lin quan đến tham (lobha), sn (dosa) v si (moha) l bất thiện php.
Hnh động lin quan đến khng tham (alobha), khng sn (adosa) v tr tuệ (panna) l thiện php.
Hnh động của một vị A La Hn, người đ tận diệt mọi nhiễm, khng cn lin quan đến lun l, bởi v Ngi đ vượt ra ngoi ci tốt v ci xấu. Như vậy khng c nghĩa l Ngi thụ động. Một vị A La Hn vẫn tch cực họat động.
Nhưng hnh động của Ngi hon ton vị tha, hướng về sự trợ gip kẻ khc đi trn con đường m chnh Ngi đ trải qua. Hnh động ấy khng c khả năng sng tạo v khc với hnh động của người thường, khng gy phản ứng, khng tạo nghiệp. Phạn ngữ gọi hnh động như vậy l Kiriya (cơ năng, hay hnh). Đ l vng y th khng cn lm cho n "y" hơn nữa.
Những trạng thi tm (tm sở) của bốn loại tm siu thế: Sotapatti (Tu Đ Hườn, Dự Lưu), Sakadagami (Tư Đ Hm, Nhất Lai), Anagami (A Na Hm, Bất Lai) v Arahatta (A La Hn), mặc dầu l thiện (kusala) khng c khuynh hướng tạo nghiệp mới, tri lại, c chiều hướng chấm dứt dần dần dng nghiệp. Trong cc loại tm siu thế, yếu tố tr tuệ (panna) l quan trọng hơn tất cả, v tr tuệ c chiều hướng tiu diệt nghiệp căn. Trong cc loại tm tại thế, tc (cetana) - c chiều hướng tạo nghiệp - l quan trọng.
Vậy, theo Phật Gio, tiu chuẩn của lun l l g?
Cu giải đp nằm trong lời Đức Phật dạy Rahula (La Hầu La):
"Nếu c điều no con muốn lm, nầy hỡi Rahula (La Hầu La), hy nghĩ như vầy: Điều ny c hại cho ta hay cho kẻ khc hay điều nầy c hại cho kẻ khc v cho ta. Vậy, đ l một hnh động xấu, sẽ đem lại sự đau khổ. Con phải hết sức cố gắng trnh lm điều ấy".
"Nếu c điều no con muốn lm, nầy hỡi Rahula (La Hầu La), hy nghĩ như vầy: Điều nầy khng c hại cho ta, khng c hại cho ai khc, hay điều nầy khng c hại cho ai khc v cho ta. Vậy, đ l hnh động tốt, sẽ đem lại hạnh phc. Hnh động ấy, con phải lm, v lặp đi lặp lại nhiều lần [16]".
Trong vấn đề lun l, người Phật tử phải lun lun nghĩ đến mnh v kẻ khc, lun cả loi th.
Trong Kinh Từ Bi (Kanariya Metta Sutta) Đức Phật dạy:
"Cũng như người mẹ hiền hết lng bảo bọc đứa con duy nhất của mnh, dầu c phải hiểm nguy đến tnh mạng đi nữa, cng thế ấy, ta hy luyện tm Từ v lượng v bin, bao trm tất cả chng sanh".
Kinh Php C ghi:
"Tất cả đều sợ hnh phạt. Tất cả đều qu trọng đời sống. Hy lấy bụng ta suy bụng người, khng nn st hại, cũng khng nn lm tổn thương. [17]"
Muốn hiểu r nền lun l đặc biệt cao thượng của người Phật tử thuần thnh, ta nn đọc cẩn thận cc quyển kinh sau đy: Dhammapada, Sigalovada Sutta, Vyagghapajja Sutta, Mangala Sutta, Metta Sutta, Parabhava Sutta, Vasala Sutta, Dhammika Sutta v.v...
Về phương diện lun l, đ l những lời dạy v cng cao đẹp, nhưng cũng chỉ l bước đầu, chớ khng phải l mục tiu của Phật Gio.
Theo một lối hiểu, Phật Gio khng phải l một triết l.
Theo một lối hiểu khc, Phật Gio l triết l của cc triết l.
Theo một lối hiểu, Phật Gio khng phải l một tn gio.
Theo một lối hiểu khc, Phật Gio l tn gio của cc tn gio.
***
Ch thch:
[15] Majjhima Nikaya, Trung Bộ, bi kinh số 22.
[16] Majjhima Nikaya, Trung Bộ, Rahulovada sutta (Kinh Gio giới La Hầu La), số 61.
[17] Dhammapada, Kinh Php C, cu 129.
http://www.buddhanet.net/budsas/uni/1-bai/phap039.htm
:smile: