Đạo hiếu trong văn hóa Việt Nam

[Nonregister]

Th�ch ĐứcTr�

Trong văn h�a của d�n tộc Việt Nam, � nghĩa hiếu đạo, được xem l� một di sản q�i b�u ,một chất liệu sống tốt đẹp được mọi người y�u chuộng v� giữ g�n Khi Phật Gi�o xuất hiện ở Việt Nam th� đạo đức d�n tộc v� đạo đức Phật Gi�o h�a quyện v�o nhau như nước với sữa. Do người Việt sẵn c� tinh thần y�u chuộng đạo hiếu v� gi� trị giải tho�t n�n đ� tiếp nhận gi�o l� Phật Gi�o một c�ch dễ d�ng. L�m người ai cũng mang ơn sanh th�nh dưỡng dục của cha mẹ. Người Phật tử Việt Nam hướng về Lễ hội Vu Lan v�o ng�y rằm th�ng bảy mỗi năm l� thực hiện một phương thức b�o hiếu vốn c� từ l�u đời, v� xem đ� như l� một t�n ngưỡng truyền thống. Đ�y l� n�t đẹp của đạo hiếu xuy�n suốt chiều d�i lịch sử vốn c� trong nền văn h�a Việt Nam m� b�i viết n�y đề cập đến.

Trong văn học d�n gian c�n lưu lại những dấu t�ch về tấm l�ng y�u chu�ng đạo hiếu người con Việt. Trải qua bao giai đoạn thăng trầm của lịch sử với những phương diện trong đời sống con người, như kinh tế, ch�nh trị, văn h�a v� nghệ thuật v.v , n� c�ng ảnh hưởng tương t�c gi�p cho người Việt Nam l�m n�n văn h�a của d�n tộc trong qu� khứ v� hiện tại. Văn học d�n gian Việt Nam đ� đề cao văn h�a gia đ�nh v� d�ng tộc. Trong truyền thuyết hay truyện cổ t�ch, người Việt lu�n tự h�o l� thuộc d�ng giống con rồng ch�u ti�n. Lạc Long Qu�n như l� một người cha mẫu mực, anh h�ng, thương y�u v� che chở con c�i l�c hoạn nạn, thường khuy�n mọi người ăn ở hiền l�nh, sống đ�ng đạo l� cha con v� t�nh nghĩa vợ chồng. Đ� l� � thức về hiếu hạnh, đặt nền tảng g�y dựng đạo đức x� hội.

C�u chuyện về sự t�ch b�nh chưng b�nh dầy đ� b�y tỏ c�ng lao sanh dưỡng của cha mẹ. Lang Li�u, vị ho�ng tử thứ mười t�m, l� người con hiếu thảo, hiền l�nh đ� d�ng l�n vua cha thứ b�nh chưng tượng trưng cho đất, b�nh dầy tượng trưng cho trời; với � nghĩa xem c�ng cha nghĩa mẹ to lớn như trời cao đất rộng, che chở cho con c�i sống an vui giữa đời. Do vậy m� được vua H�ng truyền trao ng�i vua. Tiền bạc, v�ng ngọc ch�u b�u, của ngon vật lạ của c�c người con kh�c d�ng l�n đều bị vua từ chối. � thức ấy như ngọn gi� đạo đức đ� thổi v�o luồng văn h�a d�n tộc để x�y dựng nền đạo l� l�u d�i. Chiếc b�nh chưng, b�nh dầy đ� trở th�nh một sản phẩm cổ truyền, một chứng t�ch của đạo l�, chiếc b�nh ấy thường được d�ng c�ng tổ ti�n trong dịp Tết Nguy�n Đ�n v� c�c lễ hội h�ng năm.

Trong ca dao Việt Nam, tiếng n�i đạo đức mang truyền thống văn h�a d�n tộc được kết tụ mấy ngh�n năm lịch sử. Với những lời lẽ mộc mạc, dễ hiểu đ� đề cao được c�ng lao dưỡng dục của cha mẹ, n� kh�ng nằm trong phạm vi văn chương b�c học, m� trở lại gần gủi v� phổ cập với đời sống con người qua bao thế hệ:


�C�ng cha nghĩa mẹ cao d�y,
Cưu mang trứng nước những ng�y c�n thơ.
Nu�i con kh� nhọc đến giờ,
Trưởng th�nh con phải biết thờ song th�n.�
� C�ng cha như n�i Th�i sơn,
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra.
Một l�ng thờ mẹ k�nh cha,
Cho tr�n chữ hiếu mới l� đạo con.�

Nguyễn Tr�i, vị anh h�ng d�n tộc v�o thế kỉ thứ mười lăm, l� một nh� qu�n sự, một nh� ch�nh trị lỗi lạc, một nh� văn, nh� thơ vĩ đại của d�n tộc, c� nhiều thi phẩm văn chương bất hũ. Trong t�c phẩm �Gia Huấn Ca� của �ng, đ� đề cao đạo đức, lu�n l� trong mối quan hệ giữa c� nh�n, gia đ�nh v� x� hội. Hiếu được nhấn mạnh rất r�:


�D� nội ngoại b�n n�o cũng vậy,
Đừng tranh d�nh b�n ấy, b�n n�y,
C� lao đội đức cao d�y,
Phải lo hiếu k�nh đ�m ng�y khăng khăng.�
-(Nguyễn Tr�i, Gia Huấn Ca)

C�n nữa, phận l�m con đối với cha mẹ:
�Khi ấm lạnh ta hầu săn s�c
Xem ch�o cơm thay thế mọi bề
Ra v�o thăm hỏi từng khi
Người đ� v� sự ta th� an t�m.�
(Nguyễn Tr�i, Gia Huấn Ca)


Nguyễn Du, �ng cũng l� một nh� thơ lớn của d�n tộc, v�o thế kỉ thứ mười t�m, thấm nhuần tư tưởng Phật Gi�o, �ng thường n�i rằng �ng� độc kim cang, thi�n biến linh�, nghĩa l� �Ta đọc hơn ng�n biến Kinh Kim Cang� Nguyễn Du đ� tiếp nhận hai nguồn văn h�a Ấn Độ v� Trung Hoa m� viết ra t�c phẩm Truyện Kiều , �ng đ� đề cao chữ hiếu với một tinh thần ph�ng kho�ng, đặc biệt đạo hiếu được nhấn mạnh v� xem đ� l� nhiệm vụ h�ng đầu của con c�i:


�Duy�n hội ngộ đức c� lao
B�n t�nh b�n hiếu b�n n�o nặng hơn,
Để lời thệ hải minh sơn
L�m con trước phải đền ơn sanh th�nh.�

Trong tư tưởng của �ng đạo hiếu l� n�t trinh l�ng cao qu�. Giữa thời đại phong kiến, cha mẹ đặt đ�u con ngồi đ�, m� �ng đ� x�y dựng h�nh ảnh Th�y Kiều y�u Kim Trọng, hiếu với mẹ cha, nhưng n�ng sẵn s�ng b�n m�nh chuộc cha:


�Quyết t�nh n�ng mới hạ t�nh:
Dẽ cho để thiếp b�n m�nh chuộc cha.�

Th�y Kiều đ� hy sinh tất cả hạnh ph�c c� nh�n để l�m tr�n Chữ Hiếu:


�Như n�ng lấy hiếu l�m trinh
Bụi n�o cho đục được m�nh ấy vay.�

C�n nữa:


�Xưa nay trong đạo đ�n b�,
Chữ trinh kia cũng c� ba bảy đường.�

Th�y Kiều kh�ng v� t�nh y�u m� qu�n đi bổn phận l�m con, n�ng đ� c� một th�i độ dứt kho�t trong t�nh v� hiếu, mặc d� b�n m�nh, nhưng Th�y Kiều vẫn giữ một tấm l�ng trung trinh v� đ� thực hiện trọn vẹn chữ hiếu. Hơn thế nữa, Kiều sẵn s�ng khuy�n em m�nh l� Th�y V�n chung sống với Kim Trọng, đ� l� một nghĩa cử cao đẹp v� cao thượng, một quan điểm t�nh y�u mới lạ trong thời đại bấy giờ.

Cụ Nguyễn Đ�nh Chiểu, một sĩ phu y�u nước, thương d�n v�o thế kỉ thứ mười ch�n, kh�ng m�ng danh lợi, rất đề cao tinh thần hiếu hạnh, thể trong t�c phẩm� Lục V�n Ti�n.� H�nh ảnh Lục V�n Ti�n tr�n đường đi thi trạng nguy�n, nghe tin mẹ mất, đ� quay về chịu tang cho mẹ v� �ng đ� kh�c l�c đến m� mắt. Lục V�n Ti�n kh�ng v� sự nghiệp của bản th�n m�nh m� qu�n đi tr�ch nhiệm của người con khi cha mẹ qua đời.

Trong gi�o l� đạo Phật, Đức Phật Th�ch Ca, ng�i l� một bậc Thầy của trời người đ� thể hiện trọn vẹn về hạnh hiếu. Khi vua Tịnh Phạn bệnh nặng, ng�i đ� về ho�ng cung để thuyết ph�p cho vua cha. Trong kinh Địa Tạng c� ch�p rằng, Đức Phật c�n l�n cung trời Đ�u Lợi thuyết ph�p cho mẹ l� Th�nh Mẫu Ma Gia. Ở trong Kinh Vu Lan, h�nh ảnh Đức Mục Kiền Li�n ti�u biểu một đệ tử ch� hiếu, v�ng lời Phật dạy đ� thực hiện ph�p c�ng dường Tam Bảo trong ng�y rằm th�ng bảy, hồi hướng ph�c đức cứu th�n mẫu tho�t khỏi địa ngục khổ đau.

Kinh Nhẫn Nhục c� dạy rằng: ��iều thiện tối cao l� ch� hiếu, điều �c cực �c l� bất hiếu.�

C�c Kinh kh�c c� nhấn mạnh về � nghĩa hiếu hạnh như sau:
�C� hai hạng người, n�y c�c Tỳ kheo, ta n�i kh�ng thể trả ơn được! Mẹ v� cha. Nếu một b�n vai c�ng cha, một b�n vai c�ng mẹ, l�m vậy suốt đời, vừa đấm b�p hầu hạ, v� d� tại đ� cha mẹ v�i tiểu tiện, cũng chưa l�m đủ để đ�p đền ơn mẹ v� cha.� ( Kinh Tăng Chi I, trang 75)

Tinh thần hiếu hạnh Phật gi�o thấm nhuần trong văn h�a của d�n tộc Việt nam , ca dao c� c�u: �d� ai bu�n b�n đ�u đ�u, cứ rằm th�ng Bảy mưa Ng�u th� về�. Rằm th�ng bảy trong k� ức mọi người l� ng�y x� tội vong nh�n, ph�t t�m l�m l�nh l�nh dữ, c�ng dường Tam Bảo cầu cho gia quyến b�nh an v� cầu nguyện cho hương linh cha mẹ v� tổ ti�n qu� v�ng được sanh về cỏi an l�nh .Như vậy ,Phật Gi�o thực hi�n rất s�u sắc hơn về � nghĩa đạo hiếu. Người Phật Tử l�m tất cả c�c thiện ph�p để hồi hướng cho tổ ti�n �ng b� qu� v�ng nhiều đời: �đa sanh phụ mẫu�, l� nu�i lớn t�nh thương b�nh đẳng v� ng� vị tha. � nghĩa ấy, ch�ng ta c�n phải c� tr�ch nhiệm với bao bậc mẹ cha kh�c tr�n cuộc đời, v� gi� trị rộng lớn của chữ hiếu trong triết l� duy�n sinh. Theo quan điểm đao Phật, hiếu thuận với cha mẹ l� phải hiếu thuận với tất cả mọi người .Đ�y l� l� tưởng sống cao đẹp kh�ng những d�n tộc Vi�t Nam m� c�c d�n tộc tiến bộ kh�c tr�n thế giới đều y�u chuộng v� giữ g�n .

C�n tiếp.

http://phatphap.wordpress.com/2007/08/16/d%e1%ba%a1o-hi%e1%ba%bfu-trong-van-hoa-vi%e1%bb%87t-nam/