Tổ Huệ Khả (494 - 601)

[gioidinhhue]

TỒ HUỆ KHẢ (494 - 601)

Sau khi ng�i Huệ Khả được Tổ Bồ-đề-đạt-ma (Bodhidharma) nhận l�m đệ tử m� l�ng vẫn c�n thao thức, tại sao t�m m�i lăng xăng trong l�c ngồi thiền. Một h�m đến trước Tổ, Ng�i bạch: �Bạch H�a thượng, t�m con chẳng an, xin H�a thượng dạy con ph�p an t�m.� Tổ �ạt-ma nh�n thẳng, bảo: ��em t�m ra ta an cho.� Ng�i sửng sốt quay lại t�m t�m, kh�ng thấy b�ng d�ng, bạch Tổ: �Con t�m t�m kh�ng được.� Tổ bảo: �Ta an t�m cho ngươi rồi.� Ngay đ�y ng�i Huệ Khả biết được đường v�o.

Chỗ biết được đường v�o của ng�i Huệ Khả l� một ph�p tu m� kh�ng c� ph�p. Bởi v� từ xưa đến nay, tất cả ch�ng ta đều nhận c�i suy nghĩ ph�n biệt lăng xăng l� t�m của m�nh, ng�i Huệ Khả cũng chung một th�ng lệ ấy. Cho n�n ngồi lại tu, muốn cho t�m an m� n� kh�ng chịu an, khiến ch�ng ta rất khổ sở về vấn đề n�y. Cầu ph�p an t�m l� điều cấp thiết của người quyết ch� tu h�nh. Ở đ�y Tổ �ạt-ma kh�ng dạy phương ph�p g�, Ng�i chỉ bảo ��em t�m ra ta an cho�. C�u n�y l� một tiếng sấm dẹp tan m� lầm mu�n thuở của ng�i Huệ Khả.

B�nh thường ch�ng ta nhận c�i hay suy nghĩ l� t�m của m�nh, chịu sự sai sử l�i k�o của n�. Bất thần ch�ng ta t�m lại n� th� n� mất tăm mất dạng. Khi n� kh�ng c�n tăm dạng th� kh�ng an l� g�? Cho n�n Tổ n�i �Ta an t�m cho ngươi rồi�. Ng�i Huệ Khả s�ng � nhận ra được lẽ n�y n�n biết đường v�o. Như vậy, Tổ �ạt-ma c� dạy phương ph�p g� an t�m kh�ng? Nếu kh�ng, tại sao ng�i Huệ Khả biết đường v�o? R� r�ng ph�p an t�m m� kh�ng c� ph�p, chỉ xoay �nh s�ng tr� tuệ soi rọi xem c�i t�m bất an ấy thế n�o th� n� biến mất. Thuật ngữ nh� Thiền gọi l� �Hồi quang phản chiếu�. Ch�ng t�i gọi �Biết vọng kh�ng theo�. Ch�nh đ�y l� �Biết được đường v�o� của ng�i Huệ Khả.

Tại sao nh� Thiền kh�ng chấp nhận c�i t�m suy nghĩ so t�nh ấy? Bởi v�, nếu chấp nhận n� l�m t�m m�nh sẽ mắc phải những lầm lỗi như sau:

1. C�i t�m suy nghĩ ấy khi c� khi kh�ng, c�n ch�ng ta th� l�c n�o cũng hằng hữu. Nếu chấp nhận n� l� m�nh th� khi kh�ng suy nghĩ l� kh�ng c� m�nh sao?

2. B�nh thường n� suy nghĩ lăng xăng, khi nh�n lại t�m kiếm n� th� mất tăm mất dạng. Nếu n� l� thật m�nh th� l�c n�o cũng phải c�. Tr�i lại khi t�m th� mất, chẳng qua n� chỉ l� b�ng d�ng m� th�i. Chấp nhận c�i b�ng l�m m�nh th� thật l� đau khổ cho con người.

3. Ch�ng ta ai cũng thừa nhận m�nh trước sau vẫn l� m�nh, m�nh l� một từ b� đến gi�. Thế m�, t�m suy nghĩ ấy lại trăm ng�n thứ, c� khi nghĩ l�nh như Hiền Th�nh, c� nghĩ dữ như cọp s�i... th� c�i n�o l� m�nh?

4. L�c đang suy nghĩ, ch�ng ta biết m�nh đang suy nghĩ, l�c kh�ng suy nghĩ biết kh�ng suy nghĩ. C�i suy nghĩ ấy l� đối tượng bị biết của ch�ng ta. �� l� đối tượng tức l� kh�ch, l� c�i b�n ngo�i kh�ng phải m�nh. Nếu c�i suy nghĩ l� thật m�nh, l�c kh�ng suy nghĩ, ai biết kh�ng suy nghĩ? �� c� c�i biết l�c kh�ng suy nghĩ th� l�m sao nhận c�i suy nghĩ l�m m�nh được?

C�i kh�ng phải m�nh m� lầm nhận l� m�nh, trong kinh Phật gọi l� �Nhận giặc l�m con�, tai họa kh�ng thể lường được. Cho n�n bao nhi�u kinh điển, bao nhi�u ph�p tu, đức Phật đều dạy xoay quanh c�i trục �Chận đứng t�m suy nghĩ lăng xăng n�y�. Tụng kinh phải nhiếp t�m, niệm Phật phải nhất t�m, tọa thiền phải định... Song đặc biệt l� Thiền t�ng, chư Tổ kh�ng d�ng phương tiện để đ� bẹp, để ngăn chận n�, m� d�ng tr� biết r� bản chất kh�ng thật của n� th� n� hết t�c qu�i. Ch�nh c�u ��em t�m ra ta an cho� của Tổ �ạt-ma đủ thể hiện � nghĩa n�y.

�Biết đường v�o� chưa phải l� kẻ đến nh�, phải trải thời gian l�u xa, ng�i Huệ Khả mới bạch với Tổ �ạt-ma: �Từ đ�y trở đi con dứt hết c�c duy�n.� Tổ �ạt-ma bảo: �Chớ rơi v�o đoạn diệt.� Huệ Khả thưa: �Kh�ng rơi.� Tổ �ạt-ma hỏi: �Con l�m thế n�o?� Huệ Khả thưa: �Con thường biết r� r�ng, n�i kh�ng thể đến.� Tổ �ạt-ma dạy: ���y l� chỗ truyền của chư Phật, chớ n�n ho�i nghi.� �ến đ�y mới thật l� người về tới nh�, kh�ng c�n nghi ngờ g� nữa.

Khi Tổ �ạt-ma sắp tịch, hỏi lại chỗ sở ngộ của c�c đồ đệ, đến lượt Huệ Khả, Ng�i chỉ bước ra đảnh lễ ba lạy rồi lui. Tổ �ạt-ma n�i: ��ng được phần tủy của ta.� �ến chỗ cứu k�nh kh�ng c�n ng�n ngữ để tr�nh b�y, v� ng�n ngữ l� phương tiện tương đối, kh�ng thể diễn tả được c�i ch�n thật tuyệt đối. Từ đ� ng�i Huệ Khả được truyền y b�t l�m Tổ thứ hai ở Trung Hoa.

http://www.thuong-chieu.org/uni/DuongLoiTuThien/DuongLoiTuThien.htm

[gioidinhhue]

DUNG HỢP

Ch�ng t�i dung hợp ph�p tu của ba vị Tổ tr�n th�nh một lối tu cụ thể như sau:

* Nơi Nhị Tổ, ch�ng t�i ứng dụng ph�p an t�m. Nghĩa l� biết r� t�m suy tưởng l�u nay l� hư ảo, kh�ng để n� đ�nh lừa, l�i dẫn ch�ng ta chạy theo trần cảnh, n�n n�i “Vọng tưởng kh�ng theo”. Mỗi khi n� dấy l�n đều biết r� như vậy. Một khi h�nh giả nhận diện bản chất hư ảo của ch�ng th� ch�ng tự biến mất. Khi tọa thiền cũng như l�c tiếp duy�n x�c cảnh đều thấy r�, kh�ng lầm ch�ng. �ến bao giờ được như Nhị Tổ n�i “�oạn hết c�c duy�n m� r� r�ng thường biết, n�i kh�ng thể đến” l� đạt kết quả.

Tuy nhi�n vọng tưởng n�y kh�ng phải dễ lắng, dứt c�i n�y khởi c�i kh�c li�n mi�n kh�ng dừng. H�nh giả phải bền ch� theo d�i, soi s�ng m�i ch�ng mới từ từ thưa dần. Nhận vọng tưởng hư ảo l�m t�m m�nh l� m� lầm, biết vọng tưởng hư dối kh�ng thật l� tỉnh gi�c. Lối tu n�y l� d�ng “c�i dụng của tr� để ph� si m�”, chớ kh�ng c� ph�p g� d�ng để đ� bẹp, n�n n�i “ph�p an t�m m� kh�ng c� ph�p”. Khi hết si m� vọng tưởng lặng th� tr� dụng cũng dừng, như trong mười mục chăn tr�u, khi tr�u mất th� người chăn cũng kh�ng c�n. Tr� dụng hết đối trị, liền hội nhập tr� thể.

* Với Lục Tổ, ch�ng t�i ứng dụng s�u căn kh�ng d�nh mắc s�u trần l�m hướng tiến tu. �� l� c�u “Bất ưng trụ sắc sanh t�m...” trong kinh Kim Cang được Ngũ Tổ giảng cho Lục Tổ. Nhưng l�m sao căn kh�ng d�nh trần? �ương nhi�n phải d�ng tr� tuệ B�t-nh� qu�n chiếu, thấy c�c ph�p duy�n hợp hư dối như huyễn như h�a. V� thế trong kinh Ph�p Bảo ��n, sau phẩm H�nh Do l� đến phẩm B�t-nh�. Nhờ tr� tuệ B�t-nh� soi rọi thấy r� c�c ph�p duy�n sanh, kh�ng c� chủ thể (v� ng�), kh�ng cố định (v� thường) n�n t�m kh�ng nhiễm trước sắc... do đ� căn, cảnh kh�ng d�nh mắc nhau. Căn, cảnh kh�ng d�nh mắc nhau l� V� niệm, V� tướng, V� trụ, đ� l� chủ trương của Lục Tổ.

Lại c� một c�ch kh�c, nếu h�nh giả kiến t�nh như Lục Tổ, hằng sống với Thể t�nh bất sanh bất diệt của m�nh th� c�n g� bận bịu với vọng tưởng hư dối, với s�u trần giả hợp. �i đứng nằm ngồi kh�ng l�c n�o rời Tự t�nh ch�nh m�nh. �ược thế th� ung dung tự tại, n�n n�i “đ�i ăn kh�t uống”.

* �ến Sơ tổ Tr�c L�m, trong b�i kệ “C�u C� C�u Kh�ng”, đoạn thứ tư n�i “N�n tuyết gi�y hoa, �m c�y đợi thỏ”, l� tinh thần B�t-nh� của Lục Tổ. C�c ph�p hư giả như n�n tuyết, như đ�i gi�y bằng hoa, tạm c� rồi tan mất, mới thấy đẹp rồi h�o x�u, c� g� l�u bền. Nếu chấp giữ n� l� người ngu, như kẻ “�m c�y đợi thỏ”. To�n thể ph�p đối đ�i đều kh�ng thật, do phương tiện b�y lập, giống như d�y sắn d�y b�m, một phen cắt đứt ch�ng mới l� an vui tự tại. �ấy l� tinh thần hai c�u kết của b�i kệ “Cắt đứt sắn b�m, đ� đ�y vui th�ch”. Vừa dấy niệm l� đối đ�i, vừa thốt lời l� đối đ�i, nếu dứt hết đối đ�i th� c�n niệm n�o để khởi, c�n lời g� để n�i. ��y l� hằng sống thật với thiền.

Phần sau ở hai c�u kệ “Trong nh� c� b�u th�i t�m kiếm. �ối cảnh kh�ng t�m chớ hỏi Thiền”, l� h�nh ảnh Lục Tổ thốt l�n “��u ngờ t�nh m�nh vốn tự thanh tịnh!...” Thấu triệt t�nh m�nh như thấy h�n ngọc qu� v� gi� c� sẵn trong nh�, c�n g� phải t�m kiếm đ�u xa. Thấy t�nh m�nh thanh tịnh, chẳng sanh chẳng diệt, so với th�n v� thường tạm bợ v� t�m vọng tưởng hư ảo th� th�n t�m n�y c�n c� gi� trị g�. Trong kh�ng chấp th�n, kh�ng chấp vọng tưởng l�m m�nh, ngo�i đối cảnh kh�ng c�n d�nh mắc, ch�nh đ�y l� chủ yếu của Thiền t�ng, cũng l� cội nguồn của Phật ph�p. Ở đ�y ch�ng t�i lấy “�ối cảnh kh�ng t�m” l�m ti�u chuẩn tu h�nh. Kh�ng t�m l� kh�ng t�m vọng tưởng chạy đuổi theo ngoại trần, chớ chẳng phải kh�ng t�m l� v� tri v� gi�c như c�y gỗ. Kh�ng t�m hư ảo sanh diệt m� vẫn c� t�m hằng gi�c hằng tri, bất sanh bất diệt. ��y l� chỗ giải tho�t sanh tử của người tu Phật.

Nhị tổ Huệ Khả sau khi ngộ đạo vẫn được Tổ �ạt-ma giới thiệu bốn quyển kinh Lăng-gi� để ấn t�m. Lục tổ Huệ Năng nghe giảng kinh Kim Cang ngộ đạo. Thế l� đủ minh chứng Thiền t�ng kh�ng rời Kinh, v� Thiền l� t�m của Phật, Kinh l� miệng của Phật. �ức Phật t�m miệng kh�ng kh�c th� Thiền v� Gi�o l�m sao t�ch rời được. Cho n�n ch�ng t�i chủ trương “Thiền, Gi�o đồng h�nh”.

�ể thấy r� n�t lối dung hợp ph�p tu qua ba vị Tổ tr�n, ch�ng t�i c� đọng lại bằng những lối tu:

1. Biết vọng kh�ng theo, v� vọng tưởng l� những t�m niệm hư ảo.

2. �ối cảnh kh�ng t�m, v� n� l� tướng duy�n hợp giả dối tạm bợ.

3. Kh�ng kẹt hai b�n, v� đối đ�i l� kh�ng thật.

4. Hằng sống với c�i thật, kh�ng theo c�i giả, v� giả l� lu�n hồi, thật l� giải tho�t.

��y l� bốn phương tiện ch�ng t�i tạm lập để hướng dẫn người tu. T�y theo căn cơ tr�nh độ nhanh chậm, cao thấp của h�nh giả m� lối ứng dụng c� kh�c. Cũng c� thể bốn lối tu n�y, h�nh giả linh động ứng dụng theo thứ tự từ ph�p thứ nhất đến ph�p thứ tư để tu h�nh cũng tốt. Những n�t c� đọng tr�n l� kết th�c b�i n�y của ch�ng t�i.