gioidinhhue
10-27-2010, 01:13 AM
NGHỆ THUẬT SỐNG:
THIỀN VIPASSANA
S.N. Goenka
Mọi người đều tm kiếm an lạc v hi ha bởi v đy l điều chng ta thiếu trong cuộc sống. Đi khi chng ta cảm thấy bứt rứt, bực bội, khng yn. V khi bị những nỗi khổ ny hnh hạ, chng ta khng giữ ring cho mnh m thường trt đổ sang người khc. Sự buồn phiền nhiễm vo khng kh xung quanh những người đang bị đau khổ. Những ai tiếp xc với những người ny đều bị ảnh hưởng ly. Chắc chắn đy khng phải l cch sống khn kho.
Chng ta nn sống an lạc với chnh mnh v an lạc với người khc. Tm lại, con người l những sinh vật sống hợp quần, tạo thnh x hội v phải giao tiếp với nhau. Nhưng lm sao chng ta c thể sống an lạc được? Lm sao c thể duy tr được hi ha nội tm, duy tr được sự an lạc, hi ha xung quanh chng ta để người khc cũng được sống an lạc v hi ha?
Để thot khỏi khổ đau, chng ta phải biết nguyn nhn căn bản, nguồn gốc của khổ đau. Nếu chng ta tm hiểu vấn đề ny, n trở nn r rng rằng, mỗi khi trong tm c những phiền no, bất tịnh, chng ta trở nn khng vui. Phiền no trong tm, một sự xấu, bất tịnh tinh thần khng thể tồn tại chung với an lạc, hi ha được.
Chng ta khởi sự tạo ra phiền no bằng cch no? Một lần nữa nếu tm hiểu chng ta sẽ thấy r. Chng ta trở nn khng vui khi thấy ai hnh xử theo lối chng ta khng thch, hoặc ta thấy những g xẩy ra m ta khng muốn. Những điều tri xẩy ra v chng ta tạo căng thẳng trong tm. Những ci chng ta muốn m khng được v vi trở ngại no đ v ta trở nn căng thẳng, tạo thnh những gt mắc. V trong suốt cuộc đời, những điều chng ta muốn c thể hoặc khng thể đạt được, những lối phản ứng bằng cch tạo ra gt mắc lm cho ton bộ tinh thần v thể xc căng thẳng, đầy phiền no khiến cho cuộc đời trở nn đau khổ.
By giờ, một cch để giải quyết vấn đề ny l dn xếp để trong cuộc đời khng c điều g tri xẩy ra, để mọi điều đều xẩy ra theo mnh. Một l chng ta phải c quyền php no đ hoặc ai cho chng ta quyền php ny, để những điều tri khng xẩy ra v mọi ci chng ta muốn đều đạt được. Nhưng điều ny khng bao giờ c thể được. Khng một ai trn ci đời ny đạt được mọi mong ước, mọi việc đều xẩy ra theo mnh m khng c g tri xẩy ra. Sự việc tiếp tục xẩy ra tri với sự mong muốn v ước nguyện. Do đ, cu hỏi được đặt ra l: Lm sao chng ta ngừng phản ứng m qung khi gặp những điều khng hi lng? Lm thế no để chng ta ngừng tạo ra căng thẳng v giữ được an lạc v hi ha?
Tại Ấn độ cũng như tại cc nuớc khc, những thnh nhn trong qu khứ đ nghin cứu vấn đề ny vấn đề đau khổ của con người để tm ra giải php. Nếu điều g tri xẩy ra v chng ta phản ứng bằng sự tức giận, bằng sợ hi, hoặc bằng những bất tịnh khc, th ta lập tức chuyển sự ch tm vo ci g khc. V dụ như: đứng dậy lấy một ly nước uống, sự tức giận của ta sẽ dịu bớt. Hoặc ta bắt đầu đếm một, hai, ba, bốn. Hoặc bắt đầu lập lại một cu hoặc lời ch hoặc tn của một vị thần linh m ta tn sng, tm ta sẽ chuyển hướng v ta sẽ bớt được phần no phiền no, sẽ ngui bớt giận.
Giải php ny hữu ch v lun lun cng hiệu. Giải quyết bằng cch ny, tm ta sẽ bớt bứt rứt. Tuy nhin giải php ny chỉ cng hiệu ở phần nhận thức. Trn thực tế, bằng cch chuyển sự ch tm, ta đẩy phiền no su vo trong v thức, v ta vẫn gia tăng gấp bội những phiền no đ. Ngoi mặt c vẻ c an lạc, hi ha, nhưng trong đy lng vẫn cn một ni lửa bị đồn p đang ngủ yn v sẽ bng nổ dữ dội khng biết lc no.
C những vị khc nghin cứu sự thật về nội tm đ tm hiểu su rộng hơn, v bằng cch trực nghiệm sự thật về tm v thn ngay trong chnh họ, nhận ra rằng, chuyển sự ch tm chỉ l sự trnh n vấn đề. Trnh n khng giải quyết được g cả. Qu vị phải nhn thẳng vo vo vấn đề. Khi no phiền no nổi ln trong tm, cứ quan st n, đối diện với n. Ngay sau khi qu vị khởi sự quan st, phiền no sẽ giảm cuờng độ v từ từ biến mất.
Giải php ny rất tốt v trnh được những cực đoan: khng dồn nn cũng khng bung thả. Vi su sự phiền no trong v thức sẽ khng loại trừ đuợc n, v để n tung honh bằng những việc lm hoặc lời ni bất thiện chỉ tạo thm rắc rối. Nhưng nếu qu vị chỉ quan st th phiền no sẽ mất đi, v qu vị sẽ loại trừ được n.
Điều ny nghe rất hay, nhưng trn thực tế c thực hiện được khng? Đối ph với ci xấu của chnh mnh khng phải l dễ. Khi sn hận nổi ln, lập tức chng ta bị chế ngự khiến chng ta khng thể nhận ra được. Rồi m qung v sn hận, chng ta c những hnh động v lời ni lm hại chnh ta v người khc. Sau đ, khi đ ngui giận, chng ta khc lc, hối hận, cầu xin được tha thứ của người ny, người nọ, hoặc cc vị thần linh: i ti đ tạo nn lỗi lầm, xin tha thứ cho ti. Nhưng rồi lần tới, chng ta lại rơi vo tnh trạng tương tự v cũng hnh xử y như thế. Hối lỗi kiểu ny khng mang lại ch lợi g cả.
Sự kh khăn l chng ta khng biết khi no phiền no bắt đầu. N khởi sự trong v thức v khi đ ln đến tầng nhận thức n đ c đủ sức mạnh chế ngự chng ta khiến chng ta khng thể quan st n được.
Giả thử ti mướn một thư k ring để khi no sn hận nổi ln, người thư k ni với ti: Coi ka, sn hận đ bắt đầu. Bởi v ti khng biết khi no sn hận xẩy ra, ti phải mướn đủ thư k cho ba ca. Nếu ti c khả năng lm thư thế, v khi sn hận nổi ln lập tức người thư k bo cho ti: Coi ka sn hận đ bắt đầu. Việc đầu tin ti lm l mắng người thư k: Đồ ngốc, bộ tưởng ti trả tiền để dậy bảo ti hả? Ti đ bị sự sn hận chi phối nn sự khuyn bảo khng gip ch g được.
Giả thử ti vẫn cn đủ tr khn v khng la mắng người thư k. Tri lại, ti cn ni: Cm ơn nhiều. By giờ ti phải ngồi xuống để quan st sự sn hận của ti. Ngay sau khi ti nhắm mắt để quan st, căn nguyn gy ra sn hận hiện ra trong đầu: Người hoặc sự việc gy ra sự sn hận ny. Nhưng lc đ ti khng quan st sự sn hận m chỉ quan st căn nguyn gy ra sn hận. Điều ny chỉ lm cho sn hận gia tăng v khng giải quyết được g cả. Thật kh khăn khi quan st phiền no hoặc cảm xc trừu tượng v tch ring được những căn nguyn bn ngoi gy ra chng.
Tuy nhin, một người đ gic ngộ đ tm ra một giải php thiết thực. Vị đ khm ph ra rằng khi no c phiền no trong tm, về sinh l c hai việc xẩy ra cng một lc: một l hơi thở mất nhịp điệu bnh thường. Chng ta bắt đầu thở mạnh hơn khi phiền no đến trong tm. Ở mực độ tinh vi hơn, cc phản ứng sinh ha bắt đầu tạo ra những cảm gic. Mọi phiền no đều tạo ra cảm gic ny hay cảm gic khc trong cơ thể.
Điều ny đưa đến một giải php thiết thực. Một người bnh thường khng thể quan st được những phiền no trừu tượng trong tm như sợ hi, sn hận, si m. Nhưng với sự hướng dẫn v tập luyện đng cch th rất dễ quan st sự h hấp v cảm gic, hai ci lin quan trực tiếp với những phiền no trong tm.
Sự h hấp v cảm gic sẽ gip ta hai cch. Thứ nhất, n giống như người thư k ring. Ngay khi phiền no nổi ln trong tm, hơi thở sẽ mất bnh thường. N sẽ bo động: Coi ka, c ci g khng ổn. V chng ta khng thể la mắng hơi thở, chng ta phải chấp nhận sự cảnh co của n. Tương tự, cảm gic sẽ cho chng ta biết c g khng ổn. Khi được cảnh gic, chng ta c thể bắt đầu quan st sự h hấp, bắt đầu quan st cảm gic, v rất nhanh chng chng ta thấy sự phiền no mất đi.
Hiện tượng ny giống như hai mặt của đồng tiền kn. Một l nghĩ, cảm xc hiện ra trong tm, mặt kia l hơi thở v cảm gic trn thn. Bất cứ tưởng, xc động no, bất cứ phiền no no trong tm đều thể hiện bằng hơi thở v cảm gic ngay lc đ. Do đ, bằng cch quan st sự h hấp hoặc cảm gic, chng ta thực sự quan st phiền no trong tm. Thay v trnh n vấn đề, chng ta phải trực diện với thực tế hiện hữu. Kết quả ta thấy rằng, phiền no mất đi sức mạnh, chng khng cn trấn p được ta như trong qu khứ. Nếu ta kin tr, chng sẽ hon ton biến mất v ta bắt đầu sống an lạc, một cuộc sống ngy cng t những điều xấu.
Bằng cch ny, phương php tự quan st cho chng ta thấy thực tế ở hai trạng thi: bn trong v bn ngoi. Trước đy, chng ta chi nhn bn ngoi m qun đi sự thật bn trong. Chng ta lun lun tm kiếm ngoi ta về nguyn nhn của những bất hạnh. Chng ta lun lun đổ lỗi v cố thay đổi sự thật bn ngoi. V minh về sự thật bn trong, chng ta khng bao giờ hiểu rằng nguồn gốc của sự đau khổ nằm trong ta, nằm ngay trong những phản ứng m qung đối với những cảm gic dễ chịu hoặc kh chịu.
By giờ, với sự tập luyện, chng ta c thể thấy được mặt kia của đồng bạc. Chng ta c thể c thức về hơi thở của mnh cũng như những g xẩy ra trong người. D l hơi thở hay cảm gic, chng ta biết cch chỉ quan st m khng mất bnh tm. Chng ta ngừng phản ứng, ngừng gia tăng sự đau khổ của mnh. Tri lại, chng để cho phiền no thể hiện rồi mất đi.
Cng thực tập phương php ny, những phiền no cng ngy cng mất đi nhanh chng hơn. Dần dần tm ta hết những bất tịnh v trở nn trong sạch. Một tm thanh tịnh lc no cũng trn đầy tnh thương khng vị kỷ đối với mọi người, đầy lng từ bi về những đau khổ, những thất bại của người khc, đầy mừng vui v sự thnh cng, an lạc của người, đầy bnh tm trong mọi hon cảnh.
Khi đạt được trnh độ ny, mọi thi quen trong đời ta đều thay đổi. Khng thể no c thể c những lời ni hoặc hnh động ph rối sự an lạc v hạnh phc của người khc. Tri lại, một tm qun bnh khng những chỉ trở nn an lạc m bầu khng kh chung quanh cũng nhuốm đầy an lạc v hi ha. Điều ny sẽ bắt đầu ảnh hưởng đến người khc, gip ch cho họ lun.
Bằng cch giữ được bnh tm với mọi cảm xc trong người, ta tm được cch tch rời những g ta gặp bn ngoi ta lun. Tuy nhin sự thot ly khng phải l cch trnh n hoặc thờ ơ với những kh khăn của cuộc đời. Những người thực tập thiền Vipassana thường trở nn nhạy cảm đối với những khổ đau của người khc v lm hết khả năng mnh để xoa dịu những khổ đau ny, khng phải v bắt buộc, m với đầy từ, bi v bnh tm Họ biết cch c được sự v tư thnh thiện, học được cch tham gia hết lng, tham dự nhiệt thnh trong việc gip đỡ người khc, cng một lc duy tr được sự bnh tm. Bằng cch ny, họ giữ được an lạc v hạnh phc, đồng thời tạo nn an lạc v hạnh phc cho người khc.
Đy l những g Đức Phật giảng dậy: Một Nghệ Thuật Sống. Ngi khng dậy cho họ những gio điều, những hnh thức nghi lễ rỗng tuếch. Ngi chỉ dậy cho họ quan st thin nhin hiện hữu bằng cch quan st thực trạng nội tm. V v minh nn chng ta cứ hnh xử theo lối c hại cho mnh v cho người. Nhưng khi đ c tr tuệ - tr tuệ của sự quan st sự thật đng như thật thi quen phản ứng ny mất đi. Khi chng ta ngừng phản ứng m qung, chng ta c khả năng hnh xử một cch v tư với sự bnh tm, một ci tm thấy v hiểu được chn l. Lối hnh xử như vậy chỉ c thể tch cực, đầy sng tạo c lợi cho mnh v cho người.
Như vậy điều cần thiết l Biết Mnh, lời khuyn của mọi thnh nhn. Chng ta phải hiểu chnh mnh khng phải chỉ bằng sch vở, bằng l thuyết, khng phải chỉ bằng cảm xc, hoặc lng tin, chỉ chấp nhận một cch m qung những g chng ta nghe v học được. Sự hiểu biết như vậy khng đủ. Tốt hơn hết, chng ta phải hiểu đươc thực thể của hiện tượng tm v thn ny. Chỉ ring điều ny sẽ gip chng ta giải thot khỏi đau khổ.
Sự trực nghiệm nội tm của chnh mnh, phương php tự quan st ny được gọi l thiền Vipassana. Theo ngn ngữ Ấn dộ vo thời của Đức Phật, passana c nghĩa l thấy một cch bnh thường với con mắt mở rộng. Nhưng vipassana l quan st sự thật đng như thật chứ khng phải tưởng như thật. Sự thật hiển nhin phải được xuyn thủng cho tới khi ta đạt được sự thật tối hậu của ton thể cấu trc tm l - vật l. Khi đ chứng nghiệm được sự thật ny, chng ta sẽ biết cch ngừng phản ứng m qung, ngừng tạo ra phiền no mới v những phiền no cũ sẽ từ từ mất đi một cch tự nhin. Chng ta sẽ hết khổ v hưởng đưọc hạnh phc thật sự.
Trong một kha thiền, sự tu tập gổm c ba phần. Đầu tin ta phải trnh những hnh động bằng lời ni hoặc việc lm quấy rối sự an lạc v hi ha của người khc. Ta khng thể tu tập để giải thot khỏi những bất tịnh trong khi c những hnh động v lời ni lm gia tăng những bất tịnh ny. Do đ, giới luật l điều tối cần trong bước đầu của sự tu tập. Ta thực hnh khng st sinh, khng trộm cắp, khng t dm, khng ni dối, khng xi độc tố. Bằng cch trnh khỏi những hnh động ny, ta lm cho tm đủ tĩnh lặng để tiến xa hơn.
Phần kế tiếp l tu tập lm chủ được ci tm vọng động bằng cch ch tm vo một đối tượng: đ l hơi thở. Ta cố gắng giữ được sự ch tm vo sự h hấp cng lu cng tốt. Đy khng phải l sự tập luyện về hơi thở, ta khng điều khiển hơi thở. Tri lại ta quan st sự h hấp bnh thường, lc ra, lc vo. Bằng cch ny, ta lm cho tm được yn tĩnh, để n khng bị những phiền no chi phối. Cng một lc ta định được tm, lm cho tm đủ bn nhậy v su sắc để đưa đến tuệ gic.
Hai phần đầu ny, sống c đạo đức v lm chủ được tm rất cần thiết nhưng chng chỉ đưa đến sự dồn nn những phiền no nếu chng ta khng tập phần thứ ba, đ l thanh lọc tm hết những phiền no bằng cch pht triển huệ nhn vo chnh bản thn mnh. Đy l Vipassana: Chứng nghiệm sự thật về bản thn bằng cch quan st trong ta một cch v tư, c phương php những hiện tượng thay đổi khng ngừng của thn v tm thể hiện qua cảm gic. Đy l tổng hợp những lời dậy của Đức Phật: tự thanh lọc tm bằng tự quan st.
Mọi người ai cũng c thể tu tập được. Mọi người đều phải đương đầu với khổ đau. Đy l bệnh chung của con người v cần phải c thuốc chữa chung, khng ring cho ng ười no. Khi ta đau khổ v sn hận, n khng phải sn hận của Phật gio, hoặc sn hận của Ấn độ gio, hoặc sn hận của Thin cha gio. Sn hận l sn hận. Khi ta bị giao động v giận giữ, sự giao động ny khng phải ring của người theo Thin cha gio, hoặc Do thi gio hoặc Hồi gio. Bệnh ny l bệnh chung của nhn loại. Thuốc chữa phải chữa được cho mọi người.
Vipassana l loại thưốc ny. Khng ai phản đối lối sống tn trọng an lạc v hi ha của người khc. Khng ai phản đối việc lm chủ được tm mnh. Khng ai phản đối sự pht triển tuệ gic vo chnh bản thn mnh để c thể giải thot tm mnh khỏi những phiền no. Vipassana l đường lối chung cho mọi người.
Quan st thực thể bằng cch quan st sự thật nội tm đy l biết mnh trực tiếp v bằng trực nghiệm. Cng thực tập ta cng thot được đau khổ v tm phiền no. Từ một sự thật sơ đẳng, ngoại vi, giả thực, ta xuyn thấu tới sự thật tối hậu về tm v thn. Khi vượt qua được giai đoạn ny, ta chứng nghiệm được sự thật bn kia tm v thn, vượt thời gian v khng gian, vượt mi trường tương đối: chn l về sự giải thot hon ton khỏi phiền no, bất tịnh v khổ đau. Bất cứ danh từ no ta gn cho sự thật tối hậu ny đều khng thnh vấn đề; đ l mục tiu cuối cng của con người.
Chc Qu vị chứng nghiệm được sự thật tối hậu ny. Chc mọi người được giải thot khỏi khổ đau. Chc mọi người hưởng được an lạc thật sự, hi ha thật sự, hạnh phc thật sự.
NGUYỆN CHO MỌI CHNG SINH ĐƯỢC HẠNH PH C
Bi trn đy dựa trn buổi ni chuyện trước cng chng của Thiền sư S.N. Goenka tại Berne, Thụy sĩ vo năm 1980.
S. N.Goenka l một thiền sư về thiền Vipassana theo truyền thống của Sayagyi U Ba Khin tại Miến điện.
Mặc dầu l người Ấn độ, Thiền sư Goenka sinh trưởng v lớn ln tại Miến điện. Trong khi sống tại Miến điện, Thiền sư may mắn được gặp U Ba Khin v được truyền thụ phương php thiền Vipassana. Sau mười bốn năm tu tập với sư phụ, Thiền sư Goenka trở về sinh sống tại Ấn độ v bắt đầu giảng dậy Vipassana vo năm 1969. Tại một quốc gia bị chia rẽ bởi nhiều giai cấp v tn gio, những kha thiền do Thiền sư Goenka giảng dậy đ li cuốn được nhiều người thuộc mọi thnh phần trong x hội. Thm vo đ, hng ngn người từ nhiều quốc gia trn thế giới đ tới tham dự những kha thiền Vipassana.
Thiền sư Goenka đ truyền dậy cho hng ngn người trong hơn 400 kha thiền-mười ngy tại Ấn độ v tại những quốc gia khc, cả ở Đng phương lẫn Ty phương. Năm 1982, Thiền sư bắt đầu bổ nhiệm những Thiền sư Phụ t để gip Ngi đp ứng nhu cầu thm kha thiền ngy một gia tăng. Hơn 70 trung tm thiền đ dược thnh lập dưới sự hướng dẫn của Thiền sư tại Ấn độ, Nepal, Tch lan, Miến điện, Thi lan, Cam bốt, Đi loan, Mng cổ, Nhật bản, c đại lợi, Tn ty lan, Ty ban nha, Php, , Bỉ, Đức, Thũy sĩ, Anh, Mỹ, v nhiều kha thiền được giảng dậy thường xuyn tại nhiều quốc gia trn thế giới.
Phương php do Thiền sư Goenka giảng dậy tượng trưng cho một truyền thống c từ thời của Đức Phật. Đức Phật khng bao giờ giảng dậy một tn gio ring biệt; Ngi giảng dậy Dhamma (Php) - đường lối giải thot l đường lối chung cho mọi người. Với cng truyền thống, phương php của Thiền sư Goenka hon ton khng tng phi. V l do ny, sự giảng dậy của Thiền sư thch hợp với mọi người thuộc mọi thnh phần, mọi tn gio hoặc khng thuộc tn gio no, ở mọi trn thế giới.
Người dịch v gửi bi: Đinh Văn Thao
http://www.thuvienhoasen.org/D_1-2_2-80_4-5861_5-50_6-1_17-20_14-2_15-1/
THIỀN VIPASSANA
S.N. Goenka
Mọi người đều tm kiếm an lạc v hi ha bởi v đy l điều chng ta thiếu trong cuộc sống. Đi khi chng ta cảm thấy bứt rứt, bực bội, khng yn. V khi bị những nỗi khổ ny hnh hạ, chng ta khng giữ ring cho mnh m thường trt đổ sang người khc. Sự buồn phiền nhiễm vo khng kh xung quanh những người đang bị đau khổ. Những ai tiếp xc với những người ny đều bị ảnh hưởng ly. Chắc chắn đy khng phải l cch sống khn kho.
Chng ta nn sống an lạc với chnh mnh v an lạc với người khc. Tm lại, con người l những sinh vật sống hợp quần, tạo thnh x hội v phải giao tiếp với nhau. Nhưng lm sao chng ta c thể sống an lạc được? Lm sao c thể duy tr được hi ha nội tm, duy tr được sự an lạc, hi ha xung quanh chng ta để người khc cũng được sống an lạc v hi ha?
Để thot khỏi khổ đau, chng ta phải biết nguyn nhn căn bản, nguồn gốc của khổ đau. Nếu chng ta tm hiểu vấn đề ny, n trở nn r rng rằng, mỗi khi trong tm c những phiền no, bất tịnh, chng ta trở nn khng vui. Phiền no trong tm, một sự xấu, bất tịnh tinh thần khng thể tồn tại chung với an lạc, hi ha được.
Chng ta khởi sự tạo ra phiền no bằng cch no? Một lần nữa nếu tm hiểu chng ta sẽ thấy r. Chng ta trở nn khng vui khi thấy ai hnh xử theo lối chng ta khng thch, hoặc ta thấy những g xẩy ra m ta khng muốn. Những điều tri xẩy ra v chng ta tạo căng thẳng trong tm. Những ci chng ta muốn m khng được v vi trở ngại no đ v ta trở nn căng thẳng, tạo thnh những gt mắc. V trong suốt cuộc đời, những điều chng ta muốn c thể hoặc khng thể đạt được, những lối phản ứng bằng cch tạo ra gt mắc lm cho ton bộ tinh thần v thể xc căng thẳng, đầy phiền no khiến cho cuộc đời trở nn đau khổ.
By giờ, một cch để giải quyết vấn đề ny l dn xếp để trong cuộc đời khng c điều g tri xẩy ra, để mọi điều đều xẩy ra theo mnh. Một l chng ta phải c quyền php no đ hoặc ai cho chng ta quyền php ny, để những điều tri khng xẩy ra v mọi ci chng ta muốn đều đạt được. Nhưng điều ny khng bao giờ c thể được. Khng một ai trn ci đời ny đạt được mọi mong ước, mọi việc đều xẩy ra theo mnh m khng c g tri xẩy ra. Sự việc tiếp tục xẩy ra tri với sự mong muốn v ước nguyện. Do đ, cu hỏi được đặt ra l: Lm sao chng ta ngừng phản ứng m qung khi gặp những điều khng hi lng? Lm thế no để chng ta ngừng tạo ra căng thẳng v giữ được an lạc v hi ha?
Tại Ấn độ cũng như tại cc nuớc khc, những thnh nhn trong qu khứ đ nghin cứu vấn đề ny vấn đề đau khổ của con người để tm ra giải php. Nếu điều g tri xẩy ra v chng ta phản ứng bằng sự tức giận, bằng sợ hi, hoặc bằng những bất tịnh khc, th ta lập tức chuyển sự ch tm vo ci g khc. V dụ như: đứng dậy lấy một ly nước uống, sự tức giận của ta sẽ dịu bớt. Hoặc ta bắt đầu đếm một, hai, ba, bốn. Hoặc bắt đầu lập lại một cu hoặc lời ch hoặc tn của một vị thần linh m ta tn sng, tm ta sẽ chuyển hướng v ta sẽ bớt được phần no phiền no, sẽ ngui bớt giận.
Giải php ny hữu ch v lun lun cng hiệu. Giải quyết bằng cch ny, tm ta sẽ bớt bứt rứt. Tuy nhin giải php ny chỉ cng hiệu ở phần nhận thức. Trn thực tế, bằng cch chuyển sự ch tm, ta đẩy phiền no su vo trong v thức, v ta vẫn gia tăng gấp bội những phiền no đ. Ngoi mặt c vẻ c an lạc, hi ha, nhưng trong đy lng vẫn cn một ni lửa bị đồn p đang ngủ yn v sẽ bng nổ dữ dội khng biết lc no.
C những vị khc nghin cứu sự thật về nội tm đ tm hiểu su rộng hơn, v bằng cch trực nghiệm sự thật về tm v thn ngay trong chnh họ, nhận ra rằng, chuyển sự ch tm chỉ l sự trnh n vấn đề. Trnh n khng giải quyết được g cả. Qu vị phải nhn thẳng vo vo vấn đề. Khi no phiền no nổi ln trong tm, cứ quan st n, đối diện với n. Ngay sau khi qu vị khởi sự quan st, phiền no sẽ giảm cuờng độ v từ từ biến mất.
Giải php ny rất tốt v trnh được những cực đoan: khng dồn nn cũng khng bung thả. Vi su sự phiền no trong v thức sẽ khng loại trừ đuợc n, v để n tung honh bằng những việc lm hoặc lời ni bất thiện chỉ tạo thm rắc rối. Nhưng nếu qu vị chỉ quan st th phiền no sẽ mất đi, v qu vị sẽ loại trừ được n.
Điều ny nghe rất hay, nhưng trn thực tế c thực hiện được khng? Đối ph với ci xấu của chnh mnh khng phải l dễ. Khi sn hận nổi ln, lập tức chng ta bị chế ngự khiến chng ta khng thể nhận ra được. Rồi m qung v sn hận, chng ta c những hnh động v lời ni lm hại chnh ta v người khc. Sau đ, khi đ ngui giận, chng ta khc lc, hối hận, cầu xin được tha thứ của người ny, người nọ, hoặc cc vị thần linh: i ti đ tạo nn lỗi lầm, xin tha thứ cho ti. Nhưng rồi lần tới, chng ta lại rơi vo tnh trạng tương tự v cũng hnh xử y như thế. Hối lỗi kiểu ny khng mang lại ch lợi g cả.
Sự kh khăn l chng ta khng biết khi no phiền no bắt đầu. N khởi sự trong v thức v khi đ ln đến tầng nhận thức n đ c đủ sức mạnh chế ngự chng ta khiến chng ta khng thể quan st n được.
Giả thử ti mướn một thư k ring để khi no sn hận nổi ln, người thư k ni với ti: Coi ka, sn hận đ bắt đầu. Bởi v ti khng biết khi no sn hận xẩy ra, ti phải mướn đủ thư k cho ba ca. Nếu ti c khả năng lm thư thế, v khi sn hận nổi ln lập tức người thư k bo cho ti: Coi ka sn hận đ bắt đầu. Việc đầu tin ti lm l mắng người thư k: Đồ ngốc, bộ tưởng ti trả tiền để dậy bảo ti hả? Ti đ bị sự sn hận chi phối nn sự khuyn bảo khng gip ch g được.
Giả thử ti vẫn cn đủ tr khn v khng la mắng người thư k. Tri lại, ti cn ni: Cm ơn nhiều. By giờ ti phải ngồi xuống để quan st sự sn hận của ti. Ngay sau khi ti nhắm mắt để quan st, căn nguyn gy ra sn hận hiện ra trong đầu: Người hoặc sự việc gy ra sự sn hận ny. Nhưng lc đ ti khng quan st sự sn hận m chỉ quan st căn nguyn gy ra sn hận. Điều ny chỉ lm cho sn hận gia tăng v khng giải quyết được g cả. Thật kh khăn khi quan st phiền no hoặc cảm xc trừu tượng v tch ring được những căn nguyn bn ngoi gy ra chng.
Tuy nhin, một người đ gic ngộ đ tm ra một giải php thiết thực. Vị đ khm ph ra rằng khi no c phiền no trong tm, về sinh l c hai việc xẩy ra cng một lc: một l hơi thở mất nhịp điệu bnh thường. Chng ta bắt đầu thở mạnh hơn khi phiền no đến trong tm. Ở mực độ tinh vi hơn, cc phản ứng sinh ha bắt đầu tạo ra những cảm gic. Mọi phiền no đều tạo ra cảm gic ny hay cảm gic khc trong cơ thể.
Điều ny đưa đến một giải php thiết thực. Một người bnh thường khng thể quan st được những phiền no trừu tượng trong tm như sợ hi, sn hận, si m. Nhưng với sự hướng dẫn v tập luyện đng cch th rất dễ quan st sự h hấp v cảm gic, hai ci lin quan trực tiếp với những phiền no trong tm.
Sự h hấp v cảm gic sẽ gip ta hai cch. Thứ nhất, n giống như người thư k ring. Ngay khi phiền no nổi ln trong tm, hơi thở sẽ mất bnh thường. N sẽ bo động: Coi ka, c ci g khng ổn. V chng ta khng thể la mắng hơi thở, chng ta phải chấp nhận sự cảnh co của n. Tương tự, cảm gic sẽ cho chng ta biết c g khng ổn. Khi được cảnh gic, chng ta c thể bắt đầu quan st sự h hấp, bắt đầu quan st cảm gic, v rất nhanh chng chng ta thấy sự phiền no mất đi.
Hiện tượng ny giống như hai mặt của đồng tiền kn. Một l nghĩ, cảm xc hiện ra trong tm, mặt kia l hơi thở v cảm gic trn thn. Bất cứ tưởng, xc động no, bất cứ phiền no no trong tm đều thể hiện bằng hơi thở v cảm gic ngay lc đ. Do đ, bằng cch quan st sự h hấp hoặc cảm gic, chng ta thực sự quan st phiền no trong tm. Thay v trnh n vấn đề, chng ta phải trực diện với thực tế hiện hữu. Kết quả ta thấy rằng, phiền no mất đi sức mạnh, chng khng cn trấn p được ta như trong qu khứ. Nếu ta kin tr, chng sẽ hon ton biến mất v ta bắt đầu sống an lạc, một cuộc sống ngy cng t những điều xấu.
Bằng cch ny, phương php tự quan st cho chng ta thấy thực tế ở hai trạng thi: bn trong v bn ngoi. Trước đy, chng ta chi nhn bn ngoi m qun đi sự thật bn trong. Chng ta lun lun tm kiếm ngoi ta về nguyn nhn của những bất hạnh. Chng ta lun lun đổ lỗi v cố thay đổi sự thật bn ngoi. V minh về sự thật bn trong, chng ta khng bao giờ hiểu rằng nguồn gốc của sự đau khổ nằm trong ta, nằm ngay trong những phản ứng m qung đối với những cảm gic dễ chịu hoặc kh chịu.
By giờ, với sự tập luyện, chng ta c thể thấy được mặt kia của đồng bạc. Chng ta c thể c thức về hơi thở của mnh cũng như những g xẩy ra trong người. D l hơi thở hay cảm gic, chng ta biết cch chỉ quan st m khng mất bnh tm. Chng ta ngừng phản ứng, ngừng gia tăng sự đau khổ của mnh. Tri lại, chng để cho phiền no thể hiện rồi mất đi.
Cng thực tập phương php ny, những phiền no cng ngy cng mất đi nhanh chng hơn. Dần dần tm ta hết những bất tịnh v trở nn trong sạch. Một tm thanh tịnh lc no cũng trn đầy tnh thương khng vị kỷ đối với mọi người, đầy lng từ bi về những đau khổ, những thất bại của người khc, đầy mừng vui v sự thnh cng, an lạc của người, đầy bnh tm trong mọi hon cảnh.
Khi đạt được trnh độ ny, mọi thi quen trong đời ta đều thay đổi. Khng thể no c thể c những lời ni hoặc hnh động ph rối sự an lạc v hạnh phc của người khc. Tri lại, một tm qun bnh khng những chỉ trở nn an lạc m bầu khng kh chung quanh cũng nhuốm đầy an lạc v hi ha. Điều ny sẽ bắt đầu ảnh hưởng đến người khc, gip ch cho họ lun.
Bằng cch giữ được bnh tm với mọi cảm xc trong người, ta tm được cch tch rời những g ta gặp bn ngoi ta lun. Tuy nhin sự thot ly khng phải l cch trnh n hoặc thờ ơ với những kh khăn của cuộc đời. Những người thực tập thiền Vipassana thường trở nn nhạy cảm đối với những khổ đau của người khc v lm hết khả năng mnh để xoa dịu những khổ đau ny, khng phải v bắt buộc, m với đầy từ, bi v bnh tm Họ biết cch c được sự v tư thnh thiện, học được cch tham gia hết lng, tham dự nhiệt thnh trong việc gip đỡ người khc, cng một lc duy tr được sự bnh tm. Bằng cch ny, họ giữ được an lạc v hạnh phc, đồng thời tạo nn an lạc v hạnh phc cho người khc.
Đy l những g Đức Phật giảng dậy: Một Nghệ Thuật Sống. Ngi khng dậy cho họ những gio điều, những hnh thức nghi lễ rỗng tuếch. Ngi chỉ dậy cho họ quan st thin nhin hiện hữu bằng cch quan st thực trạng nội tm. V v minh nn chng ta cứ hnh xử theo lối c hại cho mnh v cho người. Nhưng khi đ c tr tuệ - tr tuệ của sự quan st sự thật đng như thật thi quen phản ứng ny mất đi. Khi chng ta ngừng phản ứng m qung, chng ta c khả năng hnh xử một cch v tư với sự bnh tm, một ci tm thấy v hiểu được chn l. Lối hnh xử như vậy chỉ c thể tch cực, đầy sng tạo c lợi cho mnh v cho người.
Như vậy điều cần thiết l Biết Mnh, lời khuyn của mọi thnh nhn. Chng ta phải hiểu chnh mnh khng phải chỉ bằng sch vở, bằng l thuyết, khng phải chỉ bằng cảm xc, hoặc lng tin, chỉ chấp nhận một cch m qung những g chng ta nghe v học được. Sự hiểu biết như vậy khng đủ. Tốt hơn hết, chng ta phải hiểu đươc thực thể của hiện tượng tm v thn ny. Chỉ ring điều ny sẽ gip chng ta giải thot khỏi đau khổ.
Sự trực nghiệm nội tm của chnh mnh, phương php tự quan st ny được gọi l thiền Vipassana. Theo ngn ngữ Ấn dộ vo thời của Đức Phật, passana c nghĩa l thấy một cch bnh thường với con mắt mở rộng. Nhưng vipassana l quan st sự thật đng như thật chứ khng phải tưởng như thật. Sự thật hiển nhin phải được xuyn thủng cho tới khi ta đạt được sự thật tối hậu của ton thể cấu trc tm l - vật l. Khi đ chứng nghiệm được sự thật ny, chng ta sẽ biết cch ngừng phản ứng m qung, ngừng tạo ra phiền no mới v những phiền no cũ sẽ từ từ mất đi một cch tự nhin. Chng ta sẽ hết khổ v hưởng đưọc hạnh phc thật sự.
Trong một kha thiền, sự tu tập gổm c ba phần. Đầu tin ta phải trnh những hnh động bằng lời ni hoặc việc lm quấy rối sự an lạc v hi ha của người khc. Ta khng thể tu tập để giải thot khỏi những bất tịnh trong khi c những hnh động v lời ni lm gia tăng những bất tịnh ny. Do đ, giới luật l điều tối cần trong bước đầu của sự tu tập. Ta thực hnh khng st sinh, khng trộm cắp, khng t dm, khng ni dối, khng xi độc tố. Bằng cch trnh khỏi những hnh động ny, ta lm cho tm đủ tĩnh lặng để tiến xa hơn.
Phần kế tiếp l tu tập lm chủ được ci tm vọng động bằng cch ch tm vo một đối tượng: đ l hơi thở. Ta cố gắng giữ được sự ch tm vo sự h hấp cng lu cng tốt. Đy khng phải l sự tập luyện về hơi thở, ta khng điều khiển hơi thở. Tri lại ta quan st sự h hấp bnh thường, lc ra, lc vo. Bằng cch ny, ta lm cho tm được yn tĩnh, để n khng bị những phiền no chi phối. Cng một lc ta định được tm, lm cho tm đủ bn nhậy v su sắc để đưa đến tuệ gic.
Hai phần đầu ny, sống c đạo đức v lm chủ được tm rất cần thiết nhưng chng chỉ đưa đến sự dồn nn những phiền no nếu chng ta khng tập phần thứ ba, đ l thanh lọc tm hết những phiền no bằng cch pht triển huệ nhn vo chnh bản thn mnh. Đy l Vipassana: Chứng nghiệm sự thật về bản thn bằng cch quan st trong ta một cch v tư, c phương php những hiện tượng thay đổi khng ngừng của thn v tm thể hiện qua cảm gic. Đy l tổng hợp những lời dậy của Đức Phật: tự thanh lọc tm bằng tự quan st.
Mọi người ai cũng c thể tu tập được. Mọi người đều phải đương đầu với khổ đau. Đy l bệnh chung của con người v cần phải c thuốc chữa chung, khng ring cho ng ười no. Khi ta đau khổ v sn hận, n khng phải sn hận của Phật gio, hoặc sn hận của Ấn độ gio, hoặc sn hận của Thin cha gio. Sn hận l sn hận. Khi ta bị giao động v giận giữ, sự giao động ny khng phải ring của người theo Thin cha gio, hoặc Do thi gio hoặc Hồi gio. Bệnh ny l bệnh chung của nhn loại. Thuốc chữa phải chữa được cho mọi người.
Vipassana l loại thưốc ny. Khng ai phản đối lối sống tn trọng an lạc v hi ha của người khc. Khng ai phản đối việc lm chủ được tm mnh. Khng ai phản đối sự pht triển tuệ gic vo chnh bản thn mnh để c thể giải thot tm mnh khỏi những phiền no. Vipassana l đường lối chung cho mọi người.
Quan st thực thể bằng cch quan st sự thật nội tm đy l biết mnh trực tiếp v bằng trực nghiệm. Cng thực tập ta cng thot được đau khổ v tm phiền no. Từ một sự thật sơ đẳng, ngoại vi, giả thực, ta xuyn thấu tới sự thật tối hậu về tm v thn. Khi vượt qua được giai đoạn ny, ta chứng nghiệm được sự thật bn kia tm v thn, vượt thời gian v khng gian, vượt mi trường tương đối: chn l về sự giải thot hon ton khỏi phiền no, bất tịnh v khổ đau. Bất cứ danh từ no ta gn cho sự thật tối hậu ny đều khng thnh vấn đề; đ l mục tiu cuối cng của con người.
Chc Qu vị chứng nghiệm được sự thật tối hậu ny. Chc mọi người được giải thot khỏi khổ đau. Chc mọi người hưởng được an lạc thật sự, hi ha thật sự, hạnh phc thật sự.
NGUYỆN CHO MỌI CHNG SINH ĐƯỢC HẠNH PH C
Bi trn đy dựa trn buổi ni chuyện trước cng chng của Thiền sư S.N. Goenka tại Berne, Thụy sĩ vo năm 1980.
S. N.Goenka l một thiền sư về thiền Vipassana theo truyền thống của Sayagyi U Ba Khin tại Miến điện.
Mặc dầu l người Ấn độ, Thiền sư Goenka sinh trưởng v lớn ln tại Miến điện. Trong khi sống tại Miến điện, Thiền sư may mắn được gặp U Ba Khin v được truyền thụ phương php thiền Vipassana. Sau mười bốn năm tu tập với sư phụ, Thiền sư Goenka trở về sinh sống tại Ấn độ v bắt đầu giảng dậy Vipassana vo năm 1969. Tại một quốc gia bị chia rẽ bởi nhiều giai cấp v tn gio, những kha thiền do Thiền sư Goenka giảng dậy đ li cuốn được nhiều người thuộc mọi thnh phần trong x hội. Thm vo đ, hng ngn người từ nhiều quốc gia trn thế giới đ tới tham dự những kha thiền Vipassana.
Thiền sư Goenka đ truyền dậy cho hng ngn người trong hơn 400 kha thiền-mười ngy tại Ấn độ v tại những quốc gia khc, cả ở Đng phương lẫn Ty phương. Năm 1982, Thiền sư bắt đầu bổ nhiệm những Thiền sư Phụ t để gip Ngi đp ứng nhu cầu thm kha thiền ngy một gia tăng. Hơn 70 trung tm thiền đ dược thnh lập dưới sự hướng dẫn của Thiền sư tại Ấn độ, Nepal, Tch lan, Miến điện, Thi lan, Cam bốt, Đi loan, Mng cổ, Nhật bản, c đại lợi, Tn ty lan, Ty ban nha, Php, , Bỉ, Đức, Thũy sĩ, Anh, Mỹ, v nhiều kha thiền được giảng dậy thường xuyn tại nhiều quốc gia trn thế giới.
Phương php do Thiền sư Goenka giảng dậy tượng trưng cho một truyền thống c từ thời của Đức Phật. Đức Phật khng bao giờ giảng dậy một tn gio ring biệt; Ngi giảng dậy Dhamma (Php) - đường lối giải thot l đường lối chung cho mọi người. Với cng truyền thống, phương php của Thiền sư Goenka hon ton khng tng phi. V l do ny, sự giảng dậy của Thiền sư thch hợp với mọi người thuộc mọi thnh phần, mọi tn gio hoặc khng thuộc tn gio no, ở mọi trn thế giới.
Người dịch v gửi bi: Đinh Văn Thao
http://www.thuvienhoasen.org/D_1-2_2-80_4-5861_5-50_6-1_17-20_14-2_15-1/